رفتار شناسی امام علی در زيبايي و آراستگي
زيبايي و آراستگي امام (ع)
يکي از اصول مهم در زندگي مولاي متقيان علي (ع) علاوه بر آراستگي باطن و روح و روان، ظاهري زيبا و پاکيزه داشت و به طور جدي به‌عنوان يک سنت اصيل، آراستگي ظاهر خود را رعايت مي‌نمود. به‌عنوان نمونه:
در روايات داريم که امام به اصحاب خود موارد ذيل را سفارش مي‌نمود و خود آراسته آن‌ها بود:
1. مسواک زدن دندان
2. رنگ کردن مو
3. معطر بودن[1]
4. شانه زدن موي سر و صورت
5. کوتاه کردن سبيل و گذاشتن ريش
6. جامه پاکيزه پوشيدن
7. زدودن موهاي زائد بدن
8. ناخن گرفتن
9. انگشتر دست کردن.
قابل ذکر است که تمايل آدمي به زيبايي و جمال، يکي از خواهش‌هاي فطري بشر و احساس لذت از مناظر زيبا، با سرشت انسان آميخته شده است و به همين جهت، تمام طبقات مردم، داراي اين احساس طبيعي هستند و پاره‌اي از صفات در نظرشان زيبا و جميل است.
مولا علي (ع) با حمايت از زيبايي و جمال، يکي از خواهش‌هاي طبيعي مردم را ارضا نمود و از اين راه، عاطفه جمال دوستي و زيباپسندي را که نشانه‌ي تکامل احساسات و رشد عواطف لطيف آدمي است، با سخنان گوهربارش، در امت خود بيدار کرد و به راه‌هاي صحيح و بي‌خطر هدايت نمود. به‌عنوان مثال بعضي از روايات را نقل مي‌کنيم.
قالَ علي (ع): الجَمالُ الظاهِرِ، حُسنُ الصُّورَة، وَالجَمالُ البَاطِن، حُسنُ السِيرَة؛
جمال و زبيايي ظاهري، نيکويي صورت است و زيبايي باطن، عبارت از حُسن درون است»[2]
قالَ عَلي (ع) التَّجَمُّلُ مِن اَخلاقِ المُؤمِنين؛
زيبايي‌خواهي جزء اخلاق مؤمنان است».[3]
اين تجمل (زيبايي‌خواهي) که از اوصاف مردان باايمان است شامل هردو قسم جمال خواهد بود. اگرچه نسبت به جمال و زيبايي معنوي، شمول بيشتري دارد. بدين جهت، حضرت علي (ع) به فرزندش امام حسن (ع) چنين مي‌فرمايد:
«خواست تو در کوشش‌ها و نيايش‌ها بايد چيزي باشد که جمال و زيبايي آن، بدون وبال براي تو بماند. مال براي تو نمي‌ماند و تو نيز براي او نمی‌ماني».[4]
پس جمال انسان در همان معارف و فضائل خواهد بود. اما از اين گذشته، مولا علي (ع) درباره‌ي زيبايي رخسار نيز مي‌فرمايد:
قال علي (ع): «حُسْنُ وَجْهِ الُمؤمِنِ حُسْنُ عِنايَة اللهِ بِه؛
روي زيباي مردم باايمان، عنايت نيکوي خداوند است به آنان».[5]
صورت زيبا و قيافه‌ي جذاب علي (ع)
صورت زيبا و چهره‌ي جذاب حضرت يوسف (ع)، يکي از امتيازات آن پيامبر بود. پيشواي عالي قدر اسلام، حضرت محمد (ص) علاوه بر زيبايي رخسار گيرندگي و ملاحت مخصوصي داشت که بيننده را مجذوب مي‌کرد و تا اعماق جان مردم نفوذ مي‌نمود. امّا مولي علي (ع) از نظر قيافه به قدري مجذوب بود و صورتي زيبا داشت که:
«روزي علي به محضر پيامبر شرفياب شد. قيافه جذاب و صورت زيبايش به قدري جلوه داشت که پيامبر فرمود: چنين پنداشتم که ماه شب چهارده به من نزديک شده است».[6]
جوان و رغبت به زيبايي
امام باقر (ع) فرمود:
که حضرت علي (ع) در ايام خلافت با غلام خود قنبر، براي معامله به بازار بزازها آمد و دو لباس خريد، يکي را به سه درهم و ديگري را به دو درهم. پس به قنبر فرمود: «سه درهمي را تو بردار».
عرض کرد: مولاي من! شايسته‌تر است که شما لباس سه درهمي را بپوشي زيرا منبر مي‌روي و با مردم سخن مي‌گويي و بايد لباس شما بهتر باشد. حضرت علي فرمود:
«تو جواني و مانند ساير جوانان به تجمل و زيبايي رغبت بسيار داري».[7]
از اين استفاده مي‌شود که مولي علي (ع) از تمايل خودآرائي و تجمل دوستي جوانان در حدود مصلحت حمايت مي‌کند و به پيروان خود توصيه کرده است که جوانان در اين کار به زياده‌روي و افراط نگرايند و از حدّ شايسته تجاوز نکنند. چراکه افراط و تفريط عوارض نامطلوبي در بر دارد و ممکن است دختران و پسران جوان را به راه‌هاي غلط سوق داده و سرانجام مايه‌ي تيره‌روزي و انحراف آنان گردد.
بهترين جمال و زيبايي
در نظر مولاي متقيان علي (ع) جمال و زيبايي معنوي بهترين زيبايي‌هاست و زيبايي جامع و کامل براي انسان عبارت از اين است که سيماي جسم و جان و شکل صورت و معني، هر دو زيبا و جميل باشند.
روايت است که مولاي متقيان علي (ع) خطاب به اصحاب خود مي‌فرمود:
«امتياز مرد به عقل او جمال و زيبايي‌اش به مردانگي و فضائل اخلاقي اوست».[8]
و نيز فرموده است:
«زيور دانش براي انسان، جمالي است که پوشانده نمي‌شود و نسبي است که مورد جفا قرار نمي‌گيرد».[9]
نيز در روايت داريم که:
مولاي متقيان علي (ع) وقار و آرامش را زيبايي و آراستگي انسان مي‌ناميد و خود تمام زيبايي‌ها و آراستگي‌هاي ظاهري و معنوي را در زندگي مراعات مي‌کرد و مصداق کامل جمال و زيبايي بود و خطاب به ياران خود مي‌فرمود:
«خداوند جميل است و جمال و زيبايي را دوست دارد و همچنين دوست دارد که اثر نعمت‌هاي خود را در مردم مشاهده فرمايد».[10]
انگشتر مولا علي (ع)
گفته شده که مولا علي (ع) با همه سادگي که داشت از وضع ظاهري خود غافل نبود و در عين سادگي بهداشت و نظافت را رعايت مي‌کرد و به زيبايي‌هاي ظاهري نيز اهميت مي‌داد. يکي از اين زيبايي‌ها استفاده از انگشتر عقيق و فيروزه و ياقوت سرخ بود که استفاده مي‌کردند.
امام صادق (ع) مي‌فرمايد:
«نقش انگشتر حضرت علي (ع) (الله الملک) بود و انگشتر ياقوت را براي شرافت و بزرگي و عقيق سرخ را براي محفوظ ماندن و انگشتر فيروزه را براي پيروزي بر انگشت مي‌کردند».[11]
