بررسي غنا در آيات قرآن کريم

 1. {فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ}[1]

از بت‌هاي پليد اجتناب کنيد و از سخن باطل بپرهيزيد.

ابوبصير گويد:

از امام صادق (ع) درباره اين آيه سؤال کردم؛ امام (ع) فرمودند: «منظور غنا (آواز طرب‌انگيز) است.»[2]

زيد الشّحام مي‌گويد:

از امام جعفر صادق (ع) درباره اين آيه سؤال کردم، امام (ع) فرمود: «منظور از «الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ» شطرنج و مراد از «قَوْلَ الزُّورِ» غنا (آواز طرب‌انگيز) است.»

2. {وَالَّذِينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا}[3]

بندگان خاص خداوند کساني هستند که شهادت به باطل نمي‌دهند [و در مجالس باطل شرکت نمي‌کنند] و هنگامي که با لغو و بيهودگي برخورد کنند بزرگوارانه از آن مي‌گذرند.

امام جعفر صادق (ع) در مورد اين آيه فرمودند: منظور غِنا[4] ا ست. در تفسير مجمع البيان آمده است، منظور آيه اين است که بندگان خاص خداوند، در مجالس باطل حاضر نمي‌شوند و منظور از مجالس باطل، مجالس غنا و … مي‌باشد.[5] در روايت محمد ابن ابي عباد چنين آمده است:

… گفت: از حضرت رضا (ع) در خصوص سماع پرسيدم؟ حضرت فرمود‌: «اهل حجاز در مورد سماع از خودشان رأي و نظري (فتوايي) دارند و گمان مي‌برند که سماع، حلال است و حال آنکه سماع، باطل و لهو است.» سپس فرمودند: «مگر نشنيده‌اي که خداوند عزّ و جلّ مي‌فرمايد: {وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا}؛ مؤمنين کساني هستند که چون بر ناپسندي بگذرند، با بزرگواري و کرامت درگذرند.[6]

3. {وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ}[7]

بعضي از مردم، سخنان بيهوده را مي‌خرند تا مردم را از روي ناداني، از راه خدا گمراه سازند و آيات الهي را به استهزاء گيرند؛ براي آنان عذابي خوار کننده است». امام محمد باقر (ع) فرمودند: «غنا (آواز طرب‌انگيز) از آن چيزهايي است که خداوند عزّ و جلّ، وعده آتش به مرتکبش داده است». سپس آيه 6 سوره لقمان را تلاوت فرمود: {وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْتَرِي … }[8]

4. {وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ}[9]

مؤمنان کساني هستند که از لغو و بيهودگي رويگردانند. در تفسير «علي ابن ابراهيم القمي» از امام صادق (ع) نقل شده که امام (ع) فرمودند: «لغو» در آيه 3 سوره مؤمنون، غنا و ملاهي مي‌باشد.[10]

5. {وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِكَ…}[11]

خداوند، خطاب به شيطان مي‌فرمايد: «هرکس را مي‌تواني، با صداي خودت تحريک کن».

بعضي از مفسران، آن را تنها به معناي نغمه‌هاي هوس‌انگيز موسيقي و خوانندگي تفسير کرده‌اند که هرگونه تبليغات گمراه‌کننده را که در آن از وسايل صوتي و سمعي استفاده مي‌شود، شامل مي‌گردد.[12] عبدالله ابن مسعود مي‌گويد: مراد از صداهاي شيطان در آيه، آوازخواني و موسيقي مي‌باشد.[13] در پايان مي‌توان گفت: از اين آيه استفاده مي‌شود که نخستين برنامه شيطان استفاده از موسيقي و نغمه‌هاي هوس‌انگيز است.[14]

6. {أَفَمِنْ هَذَا الْحَدِيثِ تَعْجَبُونَ وَتَضْحَكُونَ وَلَا تَبْكُونَ وَأَنتُمْ سَامِدُونَ}[15]

شيخ طبرسي در ذيل تفسير اين آيه مي‌فرمايد: «وقيل يدخلُ فيه الغِناءُ»[16]

بعضي از مفسرين گفته‌اند که در مذمّت اين آيه غنا داخل است؛ و زمخشري نيز مي‌گويد:

«قال بَعضُهُمْ لجاريتِهِ: «اسمِدي لَنا أي غَنَّّي (لنا)؛[17] بعضي از اعراب، به کنيزهاي خود مي‌گفتند که غنا کن».

بدين ترتيب معناي آيه به اين صورت خواهد بود که حضرت حق تعالي، از روي طعن به آن جماعت مي‌فرمايد: «آيا از اين حديث تعجب مي‌کنيد و مي‌خنديد و نمي‌گرييد و استهزاء مي‌کنيد و حال آنکه شما غنا مي‌کنيد». معلوم است که در اين‌جا استفهام به معناي نهي است؛ و اين آيه بيان‌گر نهي خداوند از غنا مي‌باشد.