استفتاءات از مقام معظم رهبري در رابطه با موسیقی
س 1. موسیقی مطرب و غنا را تعریف کنید و فرق آن ها را بیان کنید.
ج. موسیقی مطرب، نوازندگي خاص مجالس باطل و حرامي است که انسان با آن کيفيت نواختن عادتاً از حالت عادي خارج ميشود.
و غنا خوانندگي خاص همان مجالس با همان خصوصيات است.
س 2. تشخيص موسيقي مطرب (حرام) به عهده شخص مکلّف است يا رأي عرف؟
ج. تشخيص موضوع به عهده شخص مکلّف است.
س 3. در جواب سؤالي فرموده بوديد که تشخيص موضوع موسيقي مطربه حرام به عهده شخص مکلف ميباشد؛ آيا اين، به این معنا ميتواند باشد که يک موسيقي براي يک شخص حلال باشد و براي شخص ديگر حرام؟
ج. ملاک مطرب بودن نوعي است که اگر با تشخيص مکلف، نوعاً مطرب است، حرام ميباشد.
س 4. آيا موسيقي محلی، علت حليّت آن ميتواند باشد؟
ج. هرگونه نوازندگي مطرب ملهي که متناسب با مجالس عيش و نوش باشد، حرام است و فرقي ميان موسيقي محلي و غير محلي نيست.
س 5. شنيدن موسيقي مشکوک از راديو و تلويزيون جمهوري اسلامي، با فرض اينکه يقين داريم که در بعضي از راديو و تلويزيون موسيقي مطربه نيز پخش ميشود، گوش دادن آن چه حکمي دارد؟
ج. گوش دادن صداهاي مشکوک، حرام نيست.
س 6. شنيدن موسيقيهايي که از راديو و تلويزيون جمهوري اسلامي پخش ميشود چه حکمي دارد و وظايف ما نسبت به راديو و تلويزيون از نظر شنيدن و يا ديدن مواردي که انسان حکم آنها را نميداند چيست؟
ج. اگر به تشخيص بيننده و شنونده، از قسم خوانندگي و نوازندگي مطرب لهوي که مخصوص مجالس لهو و گناه است باشد، استماع آن برايش جايز نيست و مجرد پخش از صدا و سيما حجت شرعي براي اباحه و حليّت براي شنونده نيست.
س 7. اگر در آهنگ يا صوتي که از صدا و سيمای جمهوري اسلامي پخش ميشود، کسي شک کند که مطرب است يا غير مطرب، استماع آن چه حکمي دارد؟
ج. با فرض شک در صدق موسيقي مطرب به آن، حرمت استماع ندارد.
س 8. موسيقي و آهنگهايي که از صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران پخش ميشود، آيا ميتوان گفت به علت حضور نمايندگان ولي فقيه همهاش جايز است يا جدا جدا بايد به وسيله شنوندگان سنجش شود؟
ج. موسيقي مطرب، حرام است و آهنگهاي مشکوک، مانع ندارد و پخش از صدا و سيما اماره بر جواز نيست.
س 9. پخش موسيقيهاي راديو و تلويزيون چگونه است؟ آيا ميتوان بدون شک و شبهه به آنها گوش داد؟
ج. موسيقيهاي مطربي که مخصوص مجالس لهو نباشد اشکال ندارد و تشخيص موضوع، موکول به نظر شنونده است؛ به هرحال پخش موسيقياي در راديو و تلويزيون، دليل حليّت آن نيست.
س 10. در ورزشگاهها و باشگاهها، هنگام ورزش و نرمش خاص، نوار موسيقي بدون متن (اکسيژن) پخش ميکنند و آن موسيقي انسان را به تحرک آورده و بهتر ورزش ميکند و اين حالت موسيقي، تحرک آور است؛ حکم اين نوارها را بيان فرماييد.
ج. بستگي به نواختن آن دارد که اگر داراي خصوصياتي که در مورد موسيقي مطرب گفته شده، باشد، حرام است و غير آن جايز نيست.
س 11. آيا استماع تمام برنامههاي صدا و سيما از نظر شرعي مجاز است يا خير؟
ج. در برنامههاي صدا و سيما ممکن است مواردي منطبق با موازين شرعي نباشد و تشخيص موضوع به عهده شخص شنونده يا بيننده است که اگر تشخيص دهد اين موسيقي مطرب لهوي است يا اين برنامه مفسدهانگيز است، نبايد گوش کند و ببيند.
س 12. بعضي اتوبوسهاي مسافربري نوارهاي ترانه (موسيقي مطرب) پخش ميکند و امر به معروف و نهي از منکر اثري ندارد، در اين موارد ناخودآگاه صداي نوار به گوش ميرسد؛ شنيدن در اين موارد چگونه است؟ و آيا گوش دادن در اين موارد فرقي دارد؟
ج. گوش دادن به موسيقي حرام، جايز نيست و نهي از منکر، واجب است.
س 13. خريد و فروش آلات مشترکه موسيقي چگونه است؟
ج. حکم خريد و فروش ساير آلات مشترکه را دارد.
س 14. آلات مختص لهو و لعب موسيقي، به چه آلاتي ميگويند؟
ج. آلتي است که براي نواختن لهوي فقط درست شده است.
س 15. بعضي سرودهايي که مطرب هم نيستند و گوش دادن آنها نيز مشروع ميباشد، در حالي که در آن از آلات مختص به لهو و لعب نيز استعمال کردهاند؛ آيا گوش دادن به اين سرودها اشکال دارد؟
ج. حکم آن از جواب قبلي معلوم شد.
س 16. گوش دادن به تواشيح مصري که با آهنگ و ساز و … خوانده شده چه حکمي دارد؟
ج. اگر مطرب ملهي، نباشد اشکالي ندارد.
س 17. بعضي مداحها، مداحي خود را همراه «ني» و يا مقالات خود را همراه ني ميخوانند و فسادانگيز هم نميباشد؛ نظر حضرتعالي چيست؟
ج. اگر مطرب ملهي نباشد، اشکالي ندارد.
س 18. آهنگهايي که مضامين آواز آنها، مطالب تحريکانگيز و انحرافکننده باشد، گوش دادن آن چه حکمي دارد؟
ج. آهنگ اگر مطرب و ملهي و متناسب با مجالس عيش و نوش باشد يا مستلزم حرام باشد جايز نيست.
س 19. در شب عروسي با چه شرايطي آواز خواندن به نحو غنائي براي زنان جايز نيست؟
ج. غنا، حرام است؛ مگر غنا مغنيه براي زنان، در شب زفاف.
س 20. تغني در شب عروسي چه حکمي دارد؟
ج. خوانندگي در مجالس زفاف عروس اشکال ندارد؛ ولي نوازندگي مطرب لهوي، در هر صورت حرام است.
س 21. نظر حضرتعالي در مورد تک خواني زن به صورت آواز و سرود چيست؟
ج. مجرد صوت زن نامحرم حرام نيست و استماع صداي زن في نفسه منعي ندارد؛ ولي اگر به ملاحظه وضع خاص خواننده در حال خواندن يا وضع خاص مجلس و محل خوانندگي يا به ملاحظه مضامين موضوعي که خوانده ميشود، از مصاديق مطرب لهوي به حساب آيد و يا مستلزم مفاسدي باشد، جايز نيست.
س 22. تکثير نوارهاي غير اسلامي و گرفتن مبلغي در قبال تکثير نوار چگونه است؟
ج. دريافت اجرت براي تکثير نوارهاي غير اسلامي که گوش دادن به آن حرام است، شرعاً جايز نيست و حرام است.
س 23. معمولاً مرسوم است که در جشنوارههاي هنري کشوري و منطقهاي از گروههاي سرود، آن هم با ادوات و ابزاري مانند، دوتار، شش تار، پيانو، تمبک، دايره و رقص دستهجمعي و چوببازي استفاده ميشود، در اين رابطه حکم الله را بيان فرمائيد، چنانچه اشکال ندارد مشاهده ميشود که مسائل فوقالذکر در سيماي جمهوري اسلامي ايران پخش ميگردد، استفاده از آن براي ما چه حکمي دارد؟
ج. اگر در نظر شنونده از قسم خوانندگي و نوازندگي مطرب لهوي که غالباً در مجالس لهو و گناه از آن استفاده ميشود، نباشد گوش دادن به آن اشکال ندارد، وگرنه جايز نيست، و مجرد پخش از صدا و سيما حجّت شرعي براي اباحه و حليّت آن براي شنونده نيست.
س 24. طبق برنامهريزي اعلام شده بنابراين است که خانههاي موسيقي يا هنرستانهاي موسيقي در شهرستانها تشکيل شود؛ نظر حضرتعالي در رابطه با رواج موسيقي چيست؟
ج. آموزش موسيقي و ترويج آن براي جوانان با اهداف نظام سازگار نيست؛ بلکه منافات دارد.
س 25. استفاده از آلات موسيقي مانند سنتور و … به مناسبت اعياد ائمه اطهار (عليهم السلام) در مساجد آيا جايز است يا خير؟
ج. اگرچه استفاده از آلات نوازندگي براي اجراي سرودهاي انقلابي و مذهبي و مانند آن في نفسه اشکال ندارد، ولي در عين حال خوب است احترام و شؤون عرفي مسجد در اين باره مراعات شود، خوانندگي اگر به کيفيت مطرب لهوي که غالباً در مجالس گناه مورد استفاده قرار ميدهند، باشد، شرعاً حرام است.
س 26. با احترام در خصوص آموزش موسيقي، حضرت عالي در پاسخ فرموده بوديد که اشاعه و ترويج موسيقي با اهداف نظام مقدس جمهوري اسلامي منافات دارد؛ آيا نظر فوق يک حکم ارشادي است و يا حکومتي؟ قابل ذکر است از طرف مسئولين، بعضاً نسبت به آموزش موسيقي خصوصاً براي نونهالان و نوجوانان توصيههايي ميشود، سؤال حقير اين است که جمع بين نظر جنابعالي و ترغيب بعضي از مسئولين در خصوص آموزش موسيقي چيست؟
ج. آموزش موسيقي و نوازندگي به نونهالان و نوجوانان، موجب انحراف آنان و ترتّب مفاسد است و جايز نيست. به طور کلي ترويج موسيقي با اهداف عاليهي نظام اسلامي منافات دارد، مسئولين فرهنگي مجاز نيستند سليقهي شخصي خود را به اسم نشر فرهنگ و معارف در آموزش و پرورش نوجوانان به کار بگيرند.
س 27. نظر مبارک را در مورد آلات موسيقي که هم استفاده از آنها در مراسم نظامي متداول است و هم در مجالس ديگر و به اصطلاح مشترک است، بيان فرمائيد.
ج. استفاده لهوي از آلات موسيقي حرام است؛ ولي استفادهي غير لهوي و براي اغراض صحيح عقلائي، اشکالي ندارد.
س 28. در مراسمهاي عروسي که دعوت کردهاند و از فاميل ميباشد و اگر شرکت نکنيم ناراحت ميشوند و باعث خصومت بين اقوام ميشود و از يک طرف نيز ميدانيم که در آن مجلس موسيقي مطرب پخش ميشود؛ شرکت ما چگونه است؟
ج. شرکت در مجالس حرام، جايز نيست و امر به معروف و نهي از منکر واجب است.
س 29. شرکت کردن در مجالس جشن که در آن برنامههاي موسيقي اجرا ميشود، چگونه است؟
ج. شرکت در اين مجالس، در صورتي که تأييد و يا تشويق گناهکار باشد، حرام است.
س 30. متأسفانه برخي متصديان فرهنگي کشور، برخي از نويسندگان طاغوتي را تشويق ميکنند يا با برپايي جشنوارههاي موسيقي، هدايايي را بهعنوان تشويق، به موسيقيدانان ميپردازند؛ آيا صرف بيتالمال مسلمين در اين راستا و اهداي هدايا از بيتالمال به اين گونه افراد، اساساً اين حرکت در نظام جمهوري اسلامي چه صورت دارد؟
ج. صرف بيتالمال مسلمين بايد برطبق موازين قانوني و شرعي صورت پذيرد.