سنگ‌اندازي دولتي و خصوصي در برابر وقف!
گزارش «وطن امروز» از وظيفه سازمان اوقاف در عمل به نيت واقفان و جلوگيري از موقوفه‌خواري
سنگ‌اندازي دولتي و خصوصي در برابر وقف !
ترين‌هاي موقوفات
بزرگ‌ترین وقف سال 90: موقوفه گروهی در جهرم، وقف 5/4 هکتار زمین به ارزش تقریبی 45 میلیارد تومان.
کوچک‌ترین واقف سال 90: موقوفه خانم بهرامپور 14 ساله، وقف زمینی به ارزش تقریبی 70 میلیون تومان.
ربع رشیدی، موقوفه‌ای که در قرن هشتم توسط خواجه رشید‌الدین فضل‌الله همدانی در تبریز ساخته شده است. این موقوفه در 700 صفحه تنظیم شده است.
ملک شخصی خانم خدیجه بدیعا در قزوین با قدمت 980 سال که وقف مجالس عزاداری امام حسین(ع) شده است.
قنات قدیمی زارچ در یزد با قدمت 700 سال.
هفته وقف از امروز در حالی آغاز شد که بنا به گفته مسؤولان سازمان اوقاف و امور خیریه که متولی امور وقفی کشور هستند تنها نزدیک به 25درصد از ایرانیان موضوع وقف را می‌شناسند که این یعنی یک‌چهارم از جمعیت کشور. با این وجود در 2ساله اخیر به‌رغم همت مسؤولان سازمان اوقاف و کمک گرفتن از رسانه‌ها، اطلاع‌رسانی در این‌باره به طور شایانی نسبت به چند دهه گذشته افزایش یافت و موجب شد در سال 89، یکهزار و 200وقف جدید ثبت شود. این در حالی است که پیش از آن هر سال تنها 200 وقف صورت می‌گرفت. این روند امروز نیز ادامه یافته و بنا بر اعلام رئیس سازمان اوقاف در 9 ماه ابتدایی سال جاری 895 وقف جدید به ثبت رسیده که ارزش آن برابر با 242 میلیارد تومان است. حال بیش از 127 هزار 616 موقوفه در کشور به ثبت رسیده است که برخی آنقدر وسعت دارد که نیمی از یک شهر یا شهرستان را دربرمی‌گیرد. چنانکه حسن ربیعی، مدیر روابط‌عمومی سازمان اوقاف به «وطن امروز» می‌گوید بالای 50 درصد از 15شهرکشور وقف است. به گفته حجت‌الاسلام محمدی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه 150شهرستان در کشور نیز از 30تا 70 درصد موقوفه هستند.
توقيف مال خود به نفع بندگان خدا!
در تعریف وقف آورده‌اند که گذشت آگاهانه از مایملک در راه خدا و برای رسیدن به قرب خدا؛ بنا بر این، این سرمایه جاودان و چشمه همیشه جاری در دنیا و آخرت به واقف خیر می‌رساند. در واقع واقف شخصی هدفمند است که با وقف اموال خود دنیا و آخرت خود را بیمه می‌کند. این سنت حسنه از سوی پیامبر اکرم(ص)، ائمه اطهار و بزرگان دینی بسیار مورد توجه و تاکید قرار داشته است و مسلمین را به انجام آن توصیه کرده‌اند. ايراني‌ها از قرن‌ها پیش نیز در این‌باره پیش‌قدم بوده‌اند و آمار موقوفات کشور بر این گفته صحه می‌گذارد چنانکه موقوفاتی با سن 900سال و 700 سال با سند در اختیار سازمان اوقاف قرار دارند. با این وجود از وظایف مهم سازمان اوقاف و امور خیریه حفاطت از این موقوفات و عمل به اصل نیت واقف است که خواسته درآمد یا محل وقف در چه مورد استفاده شود. اما سوال اینجاست که آیا نیات واقف از سوی متولیان امر به درستی انجام می‌شود یا خیر؟
رسانه‌ها متولیان اوقاف را به چالش بکشند
محمدرضا کائینی، معاون امور اوقافی و خیریه سازمان اوقاف در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» می‌گوید: متاسفانه بسیاری از نیات واقفان درست اجرا نمی‌شود و این خود موجب بی‌اعتمادی مردم نسبت به مقوله وقف شد. وی با اشاره به نقش رسانه‌ها در موضوع وقف تاکید کرد: رسانه‌ها باید مدیریت اوقاف و مدیران کشور را به چالش بکشند و در این‌باره پیگیر مطالبات مردم شوند که همه مسؤولان توجه و اهتمام ویژه‌ای داشته باشند تا مردم اعتماد کنند که بیشتر در مسیر وقف گام بردارند. کائینی تصریح کرد: متاسفانه وقف به ورطه فراموشی سپرده شده است و به‌رغم اینکه نزدیک به 3 دهه از فرمان تاریخی امام درباره وقف می‌گذرد اما تا مدت‌ها سیستم مدیریتی وقف خاموش بوده است. معاون اوقافی سازمان اوقاف و امور خیریه در ادامه خاطرنشان کرد: بسیاری از سازمان‌ها و ارگان‌ها با توجه به اینکه از املاک وقفی استفاده می‌کنند، نه‌تنها به سازمان اوقاف کمک نمی‌کنند بلکه در بسیاری موارد سنگ‌اندازی می‌کنند. وی در پاسخ به این سوال که چرا مدیران اوقاف به کمک آموزش و پرورش اقدام به ارائه مفاهیم وقف به دانش‌آموزان نمی‌کنند، گفت: آموزش و پرورش چطور می‌تواند در ترویج، ارائه و اشاعه مفاهیم وقف به ما کمک کند وقتی از پرداخت اجاره املاک در اختیار خود سر باز می‌زند و این موجب شده کار برای ما سخت شود. کائینی از رسانه‌ها خواست از مسؤولان و مدیران ارشد دولتی بخواهند و بپرسند که چه کار مثبتی در حوزه وقف انجام داده‌اند. وی تصریح کرد: وقتی شهرداری، آموزش و پرورش و دیگر دستگاه‌ها بدهکارند و همکاری نمی‌کنند چه انتظاری می‌توان داشت که نگاه‌ها را به سمت وقف معطوف کنیم. وی یادآور شد: در گذشته سعی بر این بوده که همه موقوفات از وقفیت خارج شود و هر بلایی خواستند بر سر وقف آوردند و سند وقفی را به نام اشخاص زدند اما در نظام جمهوری اسلامی ایران و پس از فرمان تاریخی امام(ره) بنا بر این بوده است که به سنت نبوی عمل کنیم. همچنین با به روز کردن مدیریت موقوفات رویکرد کارکنان اوقاف و مدیران را درست کردیم که اعتماد مردم به جایگاه شایسته خود برگردد. کائینی در ادامه افزود: با برخی دستگاه‌ها درباره وصول مطالبات از جمله منابع طبیعی و نیروهای مسلح توافقات بسیار خوبی داشتیم و تنها در سال جاری 150هزار هکتار سند مالکیت موقوفات صادر شد.
باید وقف‌های جدید با نیت آینده‌نگر ثبت شود
وی تاکید داشت: بنا داریم نیات واقفان را عام کنیم، چرا که نمی‌خواهیم محدود باشد و باید عامه مردم و کسانی که نیازمند هستند منتفع شوند و برای این کار ما در اوقاف با توجه به مراجعه واقفان در وقف‌های جدید برنامه جامع داریم که نیت واقف در مسیر صحیح‌تر هدایت شود تا جامعه بهره مفیدی از آن وقف ببرد و آینده‌نگری هم در آن لحاظ شود. وی تصریح کرد: در برخی شهرستان‌ها از جمله پاکدشت و کبودرآهنگ با سوءاستفاده از اعتماد مردم از موقوفات استفاده‌های منفعت‌طلبانه و شخصی شده است و افرادی در جهت رسیدن به منافع و گرفتن پست و کرسی از آنها استفاده ابزاری کرده‌اند. کائینی با اشاره به نقش وقف در راستای عدالت اقتصادی– اجتماعی و سلامت و درمان جامعه تصریح کرد: اگر قوای سه‌گانه و ارگان‌های دولتی توجه ویژه‌ای در جهت مرتفع شدن معضلات وقف انجام دهند و اهتمام کنند، می‌توان به جایگاه واقعی وقف در جامعه بیشتر امیدوار بود.
موقوفه‌خواري ميلياردي كارمند اخراجي اوقاف و روحاني خلع لباس شده
کائینی، معاون اوقافی سازمان اوقاف و امور خیریه کشور از پرونده موقوفه‌خواری در شهریار به عنوان یکی از پرونده‌های بزرگ نام برد و افزود: در شهرقدس و منطقه میرشکار یک کارمند اخراجی اوقاف و یک روحانی خلع لباس‌شده با نفوذی که در شهرداری و فرمانداری داشته‌اند بزرگ‌ترین موقوفه‌خواری را با ارزش چندین میلیارد تومان انجام داده‌اند که پرونده آنها مفتوح است و به دستگاه قضا معرفی شده‌اند اما تاکنون برخورد خاصی با این خاطیان انجام نشده است. نکته جالب توجه اینکه روحانی خلع لباس شده ساواکی آقای «الف» در دوران پهلوی از سوی هویدا نیز مورد تقدیر قرار گرفته شده است.
راه‌اندازی بانک اطلاعاتی موقوفات کشور
حجت‌الاسلام احمد شرفخانی، معاون فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه نیز در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» از راه‌اندازی بانک اطلاعاتی موقوفات کشور خبر می‌دهد و می‌گوید: از مردادماه سال جاری اسناد اجارات اوقاف در این سامانه قرار گرفت و عملا با راه‌اندازی سیستم الکترونیکی اطلاعات ثبت دستی اسناد از گردونه خارج می‌شود. وی با اشاره به اینکه سازمان اوقاف نزدیک به یک‌میلیون و 200 هزار مستاجر دارد، یادآور شد: اطلاعات قبلا طوری بود که نه رئيس، نه مدیران کل و نه مجموعه اوقاف هیچ اشرافی نداشتند و اعداد و ارقام به صورت دقیق مشخص نبود اما الان وضع متفاوت شده است و با توجه به نیات واقف، تاریخ، ارقام و اعداد موقوفه‌ها به صورت دقیق ثبت می‌شود و امکان سوءاستفاده هم از بین رفته است. شرفخانی اضافه کرد: تمام اسناد اجارات و دریافت و پرداخت آن از طریق صندوق قرض‌الحسنه راسخون از 4 ماه پیش به بانک ملی متصل شده است. وی با اشاره به اینکه تنها کسانی که به نوعی با اوقاف سر و کار دارند می‌توانند از سامانه الکترونیکی بانک اطلاعات استفاده کنند، یادآور شد: برخی اطلاعات شخصی و محرمانه است و با توجه به کد ملی که برای استفاده‌کنندگان شخصی و محرمانه است و تعریف شده، می‌توانند اطلاعات لازم را دریافت کنند بویژه از روند نیات واقفان جویا شوند. معاون فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه کشور در ادامه با بیان اینکه وقف به شخص یا سازمان و گروه خاصی تعلق ندارد، اظهار کرد: رسانه‌ها باید ارائه مفاهیم وقف در جامعه را نهادینه‌سازی کنند. وی با اشاره به اینکه مدیریت اوقاف در چند سال اخیر متحول شده عنوان کرد: با توجه به اینکه بسیاری از مسائل وقف به احکام شرعی و مبانی فقهی و حقوقی مرتبط است، سعی شده مدیران اوقاف استان‌ها نیز از بین روحانیون انتخاب شوند تا حساسیت و دقت نظر بیشتری نسبت به این مقوله شود.
اجازه نمی‌دهیم حقی به ناحق تضییع شود
حجت‌الاسلام شرفخانی در ادامه با اشاره به رویکرد سازمان اوقاف و مبارزه با موقوفه‌خواری عنوان کرد: در بحث حق و حقوق موقوفات به هیچ احدی اجازه نمی‌دهیم حقی را به ناحق تضییع کند و این سیاست نماینده ولی‌فقیه و سرپرست اوقاف و امور خیریه است. وی اضافه کرد: درباره پرونده‌های موقوفه‌خواری در گام اول با تذکر و ارشاد با تکیه بر احکام اسلامی اقدام می‌کنیم که اگر این کار مثمرثمر واقع نشد با استفاده از مجاری قانونی با شدت برخورد می‌کنیم و با کسی هم تعارف نداریم. شرفخانی گفت: در سال 89 و 90 بیش از 3 هزار رای به نفع موقوفات صادر شده است که 2300 رای آن اجرا و عملیاتی شده است. شرفخانی افزود: در کل کشور بیشترین میانگین نیت واقفان نسبت به ترویج و تبلیغ عزاداری امام حسین(ع) و ساخت مسجد بوده است. وی در ادامه با اشاره به رشد 7 برابری ثبت سند گفت: در 2 سال اخیر برای 10هزار و 300 موقوفه سند گرفته‌ایم و در چند ماه اخیر سند 4 هزار هکتار از اراضی فارس و 3 هزار از اراضی موقوفه تهران به ثبت رسید. معاون فرهنگی سازمان اوقاف در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا توجه زیادی به مقوله ازدواج جوانان و مسائل اجتماعی از درآمد موقوفات نمی‌شود، بیان کرد: با توجه به اینکه ما در سازمان وکیل نیات واقفان هستیم طبق نیت آنها عمل می‌شود و نمی‌توان موقوفه را بدون اذن واقف در جای دیگری هزینه کرد. وی اضافه کرد: با توجه به نیازها و شرایط روز، بخشی به عنوان مشاوره در معاونت فرهنگی سازمان اوقاف وجود دارد که بدون اجبار و با نظر مساعد واقفان تدابیری اندیشیده شده که از وقف به صورت شایسته و بهینه‌ای استفاده شود.
با این وجود باید انتظار داشت که در سال‌های آینده و با اطلاع‌رسانی و پیگیری بیشتر از سوی رسانه‌ها به‌رغم رشد ثبت وقف بویژه در نیت‌هایی که به روز و با اهداف خیرخواهانه جمعی است، اقتدار سازمان اوقاف در مقابله با موقوفه‌خواران بیشتر شده تا نیات واقفان به خوبی اجرا شود.
