شکوفایی وقف درایران باحکم شجاعانه امام خمینی/کارکردوقف هدایت سرمایه به سمت عدالت اجتماعی است

گروه جامعه خبرگزاری فارس: حجت الاسلام و المسلمین احمد شرفخانی، معاون فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه با حضور در خبرگزاری فارس در آستانه انقلاب اسلامی، با حضور در محل خبرگزاری فارس گفت وگوی تفصیلی با خبرنگاران این خبرگزاری انجام داد.

وی در این گفتگو به مباحث مهمی در حوزه سیر تاریخی فرهنگ وقف، فراز و فرودهای ترویج وقف در ایران، کارکرد وقف در توسعه عدالت اجتماعی و وجود چندین موقوفه خاص در حوزه احیای ارزشهای انقلاب اسلامی و اندیشه های امام خمینی(ره) اشاره کرد.

حجت الاسلام احمد شرفخانی ضمن تبریک ایام الله دهه فجر و سالروز پیروزی انقلاب اسلامی ایران، گفت: خوشحالیم که در ورود به چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی به خبرگزاری فارس که خبرگزاری برتر ایران و همواره ارزش گرا بوده است آمده ام و معتقدم که این خبرگزاری همواره بر اساس منویات حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری حرکت کرده است.

دوران پهلوی ها؛ بدترین دوران تاریخ وقف

وی با اشاره به پیشینه وقف افزود: باید در ابتدا نگاه تاریخی به وقف داشته باشیم که بر همین اساس باید اعلام کرد که وقف در سیره اهل بیت جایگاه ویژه ای داشته و در ایران در دوره های مختلف نگاه خاص به آن بوده و در هر دوره بر اساس شرایط به آن می نگریستند.

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه تصریح کرد: دوره صفویه دوران شکوفایی وقف بوده است که علت اصلی آن عبارت است از آنکه در هر دوره ای حاکمیت علاقه مند به مبانی دینی بوده، به دنبال احیای احکام الهی و اسلامی هم بوده است.
وی اظهار داشت: در دوره های مختلف برخی پادشاهان ایرانی اگر اقدامی علیه وقف انجام داده بودند با این حال تلاش می کردند مسجد یا کلیسا و یا یک کاروانسرا یا حداقل یک موضوع با ساختار وقفی را بنا گذاشته و به نام خود ثبت کنند.
حجت الاسلام شرفخانی تصریح کرد: بدترین دوران تاریخ در موضوع وقف دوران پهلوی است.

وی گفت: اقدامات رضاخان ملعون، علیه اسلام و شعائر اسلامی انجام داده که در برخی امور البته به نتیجه نرسیده است ولی دنبال آن بوده ساختار مردمی یعنی ساختار زنده و احیاکننده شعائر اسلامی را از بین ببرد به همین دلیل کوشید تا وقف را به عنوان پشتوانه آن تضعیف کرده و یا از بین ببرد.

هوشمندی مردم در ایجاد موقوفات روضه خوانی علیه جنایت پهلوی ها

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه افزود: رضاخان متوجه شد که بزرگترین پشتوانه اقتصادی در عرصه دینی، ساختار وقف است و به همین دلیل دستور داد موقوفاتی که در موضوعات خاص که منجر به احیای شعائر اسلامی در جامعه می شود با اقدامات مختلف از دست متولیان خارج شود و از آنها به عنوان املاک و منافع شخصی یا طایفه ای استفاده کند.

حجت الاسلام شرفخانی تصریح کرد: اگر در دوره ای رضاخان ملعون اعلام می کند که روضه خوانی و تعزیه خوانی ممنوع است مشاهده می کنیم که در همان دوران موقوفات بزرگی که در اختیار علما و متولیان بوده با روش های مختلف غصب شده و به نام و یا در اختیار برخی افراد طایفه خود قرار گرفته است که این موضوع در تاریخ ثبت و ضبط است.

وی اظهار داشت: بعد از بررسی های مختلف ما متوجه شدیم که در همان دوره مردم به دلیل حکم ظالمانه رضاخان علیه وقف حرکتی انقلابی و سیاسی برای توجه ویژه به وقف انجام داده اند و از آن طرف که غصب اموال موقوفه روضه خوانی انجام و روضه خوانی ها ممنوع می شود، مردم هم اموال خود را وقف روضه خوانی کرده و با این نگاه با حاکمیت ظالم مقابله می کنند و می کوشند تا بتوانند پرچم عزای اباعبدالله الحسین در کشور ماندگار شده و با این کار هوشمندی خاصی از خود به خرج داده اند.

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه خاطرنشان کرد: از برخی از علمای بزرگ به شخصه شنیده ام که برخی افراد در آن زمان ضمن وقف تمام اموال خود برای روضه خوانی دلایل این کار یعنی اقدامات ظالمانه رضاخان علیه وقف را به صراحت در وقف نامه عنوان کرده اند.

غصب موقوفات به بهانه اصلاحات ارضی

حجت الاسلام شرفخانی گفت: در دوره ای هم به بهانه اصلاحات ارضی بزرگترین ظلم و جنایت به موقوفات انجام شد که البته در ظاهر این دستور و تصمیم محمدرضا شاه ملعون به مردم عنوان شده است اما در باطن به هیچ وجه به نفع مردم نبود چرا که کاملاً به ضرر آنها دین و تشیع بوده است.

وی افزود: حضرت امام خمینی (ره) هم در آن دوران به شدت مخالف اصلاحات ارضی بوده اند چرا که معتقد بودند در تمامی ابعاد حقوق وقف و موقوفات تضییع شده است.

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه تصریح کرد: این طور نبود که اجرای طرح اصلاحات ارضی منجر به از بین رفتن خان ها شده و املاک در اختیار مردم قرار گرفته بود بلکه اتفاقاً طرح اصلاحات ارضی منجر به آن شد که افراد ضعیف، ضعیف تر شده و بدتر آن بود که پشتوانه دینی و ارزشی یعنی وقف از بین رفت به همین خاطر بزرگترین گرفتاری امروز ما در حال حاضر به ظلم محمد رضاخان به وقف به بهانه اصلاحات ارضی بازمی گردد چرا که وی با این کار تمام زمین های موقوفه ای که ارزشمند بوده را در اختیار خان ها و یا افراد منتسب به طایفه خود قرار دادند و البته بخش های بی ارزشی از زمین ها که از نظر مادی قیمتی نداشتند هم در این طرح به مردم واگذار شد.

فتوای بی نظیر امام خمینی (ره) درباره وقف 73 روز بعد از پیروزی انقلاب

حجت الاسلام شرفخانی اظهار داشت: 73 روز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران شاهد آن بودیم که حضرت امام خمینی (ره) فتوای بی نظیر شجاعانه ای را درباره وقف صادر کردند و یکی از بزرگان اعلام کرد که در آن ایام خدمت حضرت امام رسیدیم و ایشان مترصد صدور فتوا در خصوص وقف بودند که به حضرت امام (ره) گفتند در حال حاضر مصلحت اعلام و اجرای این فتوا نیست چرا که اگر این اقدام صورت گیرد، تعدادی از مردم که سند شخصی آن موقوفه را در اختیار دارند و در آنجا زندگی می کنند با نظام به مخالفت برمی خیزند. لذا بهتر است حضرتعالی در خصوص صدور این فتوا تجدیدنظر کنید.

وی گفت: حضرت امام خمینی (ره) در پاسخ این فرد فرمودند ما انقلاب کردیم که احکام اسلامی اجرایی شود و گفتند که اگر قرار باشد نسبت به این حکم الهی عقب نشینی کنند دیگر نیاز به انقلاب نبوده است لذا باید موقوفات به وقفیت خود باقی مانده و به وقف عمل شود.

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه افزود: فتوای شجاعانه حضرت امام خمینی (ره) 73روز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران باعث شد که قوانین و ساختار سازمان اوقاف شکل بگیرد. این در حالی است که هنوز دولت موقت شکل نگرفته و مجلس خبرگان و ساختارهای حکومتی به وجود نیامده اما به دلیل اهمیت موضوع وقف حضرت امام (ره) این فتوا را صادر کرده و بلافاصله قوانین وقف نوشته شده و ساختار نهاد وقف در ایران طراحی شد.

شکوفایی وقف در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی

حجت الاسلام شرفخانی تصریح کرد: در دوره پهلوی کمترین موقوفات در سابقه تاریخی کشور به ویژه در دوران محمدرضا شاه وجود دارد که علت اصلی آن عدم اطمینان مردم به ساختار حاکمیت بوده است حتی اگر وقفی هم انجام می شد این وقف نامه به صورت محرمانه در اختیار علما قرار می گرفت. چرا که حاکمیت هر کجا متوجه می شد در جهت تضییع حقوق موقوفه وارد شده و آن را مصادره می کرد که این اقدام آنها برای آن صورت می گرفت که وقف پشتوانه دین محسوب می شد.

وی اظهار داشت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، شاهد شکوفایی وقف در ایران هستیم و شاید در تاریخ کشورمان بهترین دوران وقف همین دوران بوده است هر چند که در دوران صفویه بیشترین موقوفات ایجاد و مردم از یکدیگر در انجام وقف پیشی می گرفتند تا بتوانند زمینی را تهیه کرده و وقف کنند.

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه اظهار داشت: در تاریخ برخی مناطق و شهرها وجود دارد که دیگر در آن شهر زمین غیرموقوفه ای وجود نداشته تا مردم آن را خریداری و وقف کنند به همین دلیل مردم از زمین های اطراف شهر خریداری کرده و آن را وقف می کردند یعنی هر کس در آن دوران می خواست کار خیری انجام دهد بر اساس ساختار وقف اقدام می کرد.

حجت الاسلام شرفخانی خاطرنشان کرد: در هر دوره ای پادشاهان سعی می کردند زمینی را تهیه و مسجد بزرگی را ساخته و نام خود را بر آن مسجد بگذارند که برای مثال صدام هم چنین کاری را انجام داده بود.

لزوم احیا فرهنگ وقف برای رفع نیازهای جامعه
وی گفت: با فتوای حضرت امام خمینی (ره) شکوفایی وقف در ساختار جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت که علاوه بر اداره و احیای موقوفات از بین رفته باید ساختار دیگری را در کشورمان طراحی کنیم تا بتوانیم موقوفات را با نگاه اقتصادی اداره کنیم تا درآمد بیشتری کسب شده و اجرای نیت امینانه به نحو احسن انجام شود که این موضوع نشان می دهد که اسلام مخالف ثروت نیست بلکه می کوشد عدالت ثروت و عدالت اجتماعی را در کشور اجرایی کند ضمن اینکه حتی مخالف تکاثر هم است و معتقدیم که ساختار وقف هدایت سرمایه و ثروت به سمت عدالت اجتماعی و استفاده همگان به صورت یکسان از منافع آن است.

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه تصریح کرد: وقف به دنبال رفع نیاز جامعه است که در برخی نقاط نیاز آموزشی و در برخی نقاط نیاز دیگری مطرح است.

حجت الاسلام شرفخانی افزود: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد احیای بخش قابل توجهی از موقوفات غصب شده هستیم به طوری که در چند سال اخیر با یک تفاهم نامه منعقد شده با سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری مشکل 4 میلیون هکتار زمین وقفی در کشور حل شد که یک میلیون و 400 هزار هکتار از این زمین ها که تعیین تکلیف قطعی و به نفع موفوقه شده است که البته این مشکل به همان دوران اصلاحات ارضی بازمی گردد. ضمن اینکه برخی روستاها هم در کشور بودند که به بهانه اصلاحات ارضی واگذار شده اند.

وی تصریح کرد: مهمترین اتفاقی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رخ داده احیای فرهنگ وقف بوده است که به نظر می رسد جدا از احیای موقوفه است که خیلی مهم نیست. چرا که اگر در جامعه احیای فرهنگ وقف اجرایی شود هم موقوفات جدید ایجاد شده و هم نیات موقوفات اجرایی خواهد شد. همچنین تا زمانی که در جامعه فرهنگ وقف نهادینه نشود کاری صورت نخواهد گرفت و مردم هم برای احیای موقوفات وارد میدان نخواهند شد.

متاسفانه برخی خواص جامعه حکم وقف را نمی داند

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه خاطرنشان کرد: بخشی از مشکل سرمایه گذاری در موقوفات و احیا، آن است که این فرهنگ و علاقه مندی به وقف در جامعه نهادینه نشده است ضمن اینکه چون حقوق موقوفات پرداخت نمی شود احیای موقوفات هم صورت نمی گیرد چرا که خواص جامعه حکم وقف را نمی داند.

حجت الاسلام شرفخانی گفت: اگر احکام و فرهنگ وقف در جامعه جاری و ساری شود هیچ وقت پرونده های موقوفات در قوه قضاییه باز نشده و 20 یا 30 سال طول نمی کشد که ختم رسیدگی اعلام شود این در حالی است که منافع وقف برای عموم مردم است نه سازمان اوقاف.

وی خاطرنشان کرد: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی صدقه در کشور جایگاهی نداشته در حالی که انفاق و احسان جایگاه داشته است و مردم در آن زمان به متکدیان پول می دادند اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی صدقه در کشور نهادینه شده است و حتی برخی از افرادی که اعتقادات دینی ضعیفی هم داشتند به صدقه اعتقاد داشتند و برخی مردم هم احادیث مختلفی درباره صدقه به خاطر دارند.

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه در توضیح بیشتر این موضوع تصریح کرد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به خاطر ظلم و جنایت پهلوی ها و ضربه ای که آنها به فرهنگ وقف و موقوفات وارد کرده بودند برخی نهادهای حاکمیتی هم که در عرصه فرهنگسازی وظایفی را بر عهده داشتند به جای اینکه به احیای فرهنگ وقف روی بیاورند به احیای فرهنگ صدقه پرداختند در حالی که اگر احیای فرهنگ وقف صورت می گرفت در داخل آن احیای فرهنگ صدقه و خیریه هم وجود داشت البته بعد از مدتی که مردم متوجه شدند که ساختار صدقه حاکمیتی است مؤسسات خیریه را ایجاد کردند.

اولویت سازمان اوقاف باید احیای فرهنگ وقف باشد

حجت الاسلام شرفخانی گفت: به نظرم تولد مؤسسات خیریه از ساختارهای غرب نیست و من آن را از خاستگاه غرب نمی دانم اما تولد آن در ایران به دلیل خاستگاه غربی آن نبوده بلکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران صدقه به عنوان یک کار خیر در جامعه نهادینه شده و این موضوع را حاکمیتی کرده ایم. در حالی که مردم اعلام کردند که باید به این کار مردمی نگاه شود نه دولتی و به همین دلیل اقدام به تأسیس مؤسسات خیریه کردند این در حالی است که وقف هم ساختار حاکمیتی دارد و هم ساختار مردمی.
وی تصریح کرد: بزرگترین خدمت حضرت امام خمینی و پیروزی انقلاب اسلامی ایران به یکی از احکام الهی در مورد حکم وقف بوده است.

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه درباره موقوفات مرتبط با انقلاب اسلامی ایران، گفت: موقوفه ای برای احیای ارزش های انقلاب اسلامی ایران وجود دارد و حتی برای احیای آرمان های حضرت امام خمینی (ره) هم موقوفه ای داریم ضمن اینکه برخی موضوعات مرتبط با انقلاب اسلامی ایران مانند استکبارستیزی و حمایت از خانواده های شهدا و جانبازان که خاستگاه انقلابی و ارزشی دارد اقداماتی در راستای وقف انجام شده است.