دلايل عدم ازدواج حضرت معصومه(س) و ۱۴دليل براي هجرت ايشان به ايران

معاون فرهنگي سازمان اوقاف و امور خيريه با اشاره به اينکه حضرت معصومه(س) در زمينه عفت و حجاب الگوي زن مسلمان است گفت: حضرت معصومه(س) در جاهاي مختلف کرسي درس و کرسي تبيين معارف معصومين داشت که نشان از علم ايشان است .

 

حجت الاسلام احمد شرفخاني معاون فرهنگي سازمان اوقاف و امور خيريه در مورد ويژگيهاي بارز شخصيتي حضرت معصومه(س) به خبرنگار مهر گفت: حضرت معصومه(س) جزو خاندان اهل بيت(ع) است و خواهر امام و فرزند امام است و لذا جايگاه ويژه‌اي دارد .

 

وي افزود: احاديثي که درباره جايگاه اين بزرگوار در تاريخ نقل شده نشان از موقعيت معنوي ايشان دارد. روايات مختلفي در مورد زيارت آن حضرت ذکر شده که بيانگر ويژگيي معنوي و عظمت اين بزرگوار است .

 

وي يادآور شد: از شخصيت ايشان مي‌توانيم به عنوان الگوي دختران در کشورمان استفاده کنيم. از آنجا که شوراي عالي انقلاب فرهنگي نيز روز ميلاد حضرت معصومه را به عنوان روز دختران نامگذاري کرده است لذا بايد به اين سمت برويم که حضرت معصومه از جهت عصمت و افت و حجاب، از نظر منش و رفتار مي‌تواند الگوي مناسبي براي دختران کشور ما و دختران مسلمان باشد .

 

رفخاني يادآور شد: علاوه بر عفت و حجاب، ايشان در زمينه ولايت مداري نيز الگو است. هجرت ايشان به کشور ايران و انجام برنامه تبليغي در شهرهاي ايران تنها جهت ديدن برادر خود نبوده بلکه حرکت ايشان حرکتي زينب گونه بوده است. همانگونه که حضرت زينب بعد از قيام کربلا به تبيين اهداف قيام عاشورا پرداخت و باعث زنده ماندن قيام عاشورا شد حرکت حضرت فاطمه معصومه نيز در راستاي تبيين جايگاه ولايت بود .

 

معاون فرهنگي سازمان اوقاف تأکيد کرد: خطبه‌اي که ايشان در نزديک شهر ساوه قرائت کردند نشان از تبيين جايگاه ولايت دارد. اين حضرت در نتيجه ضرباتي که به ايشان وارد شد پس از 17 روز در قم به شهادت رسيد که نشان از ولايت مداري و حرکت ولايي ايشان بوده است .

 

شرفخاني تصريح کرد: ايشان درصدد بود تا جايگاه ولايت را تبيين کند و حرکت ايشان حرکت بيداري در رابطه با تبيين معارف اهل بيت و جايگاه ولايت بوده است. لذا حضرت معصومه در اين زمينه نيز مي‌تواند به عنوان الگو مطرح باشد .

وي با اشاره به اينکه حضرت معصومه احترام زيادي به برادران خود از جمله امام رضا(ع) مي‌گذاشت، گفت: ايشان احترام زيادي به بزرگترها مي‌گذاشت که از اين جهت نيز به عنوان الگو مطرح هستند .

 

حجت الاسلام شرفخاني تصريح کرد: در تاريخ کمتر ابعاد زندگي ايشان نقل شده است. اما اگر ابعادي از زندگي ايشان هم نقل شده ابعادي است که نشان از الگوي يک زن مسلمان و يک بانوي مؤمنه که مي‌توان او را به عنوان الگو براي زنان مسلمان معرفي کرد دارد. اين افتخاري براي ايران است که ميزبان اين بزرگوار در شهر مقدس قم است .

 

وي يادآور شد: بايد توجه داشت که در روزهاي ولادت و شهادت و روزهاي بزرگداشت ائمه معصومين و منتسبين آنها که در آن جشن و شادي يا سوگواري برگزار مي‌شود صرفاً نبايد به اين جشنها و سوگواريها بسنده کرد بلکه نگاه ما بايد اين باشد که خودمان را به آنها نزديک و ابعاد شخصيتي آنها را تبيين کنيم .

 

وي در مورد دلايل اعطاي لقب عالمه اهل بيت به حضرت معصومه نيز گفت: لقب عالمه که به ايشان نسبت داده شده به حضرت زينب نيز نسبت داده شده است. علت اطلاق اين عنوان به حضرت معصومه اين است که ايشان در تبيين معارف معصومين جايگاه ويژه اي در شهر مدينه داشت و سؤالات و مسائل روز را پاسخ مي‌داد .

 

معاون فرهنگي سازمان اوقاف تأکيد کرد: مناطق مختلفي از علم اين حضرت در طول هجرت فيض برده‌اند. ايشان در جاهاي مختلف کرسي درس و کرسي تبيين معارف معصومين داشته است که نشان از علم ايشان دارد .

 

شرفخاني در مورد عدم ازدواج حضرت معصومه(س) نيز گفت: در مورد عدم ازدواج ايشان دو نقل وجود دارد. يکي اين است که نسبت به شأن و جايگاه بالاي ايشان هم کفو کسي نبود. ايشان نزديک به عصمت بوده و عالمه‌اي بوده که کرسي تدريس داشته و در جايگاه ايشان کسي نبوده است. بر اين اساس اگر کسي هم براي خواستگاري آن حضرت مي‌رفت پدر بزرگوارشان و يا خودشان مانع بودند .

 

وي در پايان افزود: نقل ديگر اين است که با توجه به اينکه حضرت معصومه حرکت هجرت گونه‌اي را شروع کرده بود تا جايگاه ولايت را تبيين کند شايد ازدواج مانع اين حرکت محسوب مي‌شده است. البته نقل اول که مربوط به عدم وجود هم کفو و هم شأن براي ايشان است نقل معتبرتري در تاريخ است .

 

14دليل براي هجرت حضرت معصومه(س) به ايران

پس از رحلت پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، امامان معصوم و شيعيان پيوسته مورد ظلم و ستم غاصبان حکومت قرار مي‏گرفتند. در چنين اوضاع سياسي، شيعيان به عنوان اعتراض به حکومت‏هاي غاصب، با راهنمايي‏هاي آشکار و پنهان ائمّه اطهار عليهم‏السلام از شيوه‏هاي «قيام و شهادت» يا «مهاجرت» استفاده مي‏کردند. در اين مهاجرت‏ها زنان نيز همپاي مردان در صحنه‏هاي سياسي و اجتماعي حضور چشم‏گيري داشتند و با پوشش تشکيلاتي در نقل و انتقال پيام‏ها و اطلاعات و اموال شيعيان نقش بسزايي داشتند.

حضرت معصومه عليهاالسلام از جمله بانواني بود که در زمان مأمون، به دنبال کوچ اجباري امام رضا عليه‏السلام ، به بهانه ديدار امام عليه‏السلام از مدينه به ايران هجرت کرد. در اين نوشتار، پس از توضيح علل کلي هجرت، در رابطه با هجرت حضرت معصومه عليهاالسلام به مرکز تشيّع 14 دليل ذکر شده است. شهر قم اکنون به برکت وجود آن حضرت، بزرگ‏ترين پايگاه نشر و ترويج تشيّع در جهان مي‏باشد.

 

 

*مهاجرت علويان به ايران

 

علويان و سادات به علت حساسيت حکومت نسبت به آن‏ها، همواره مورد آزار و اذيت حکومت قرار مي‏گرفتند و در صورت اعتراض، با کوچک‏ترين بهانه و سوء ظني تحت تعقيب واقع مي‏شدند. از اين‏رو، شيعيان براي فرار از وضعيت ناهنجار سياسي و اجتماعي موجود و عدم امنيت جان و مال و ناموس خويش و براي انجام تکاليف و مسئوليت‏هاي خود به مناطق دوردست هجرت مي‏گزيدند. ايران همواره يکي از مناطق امن براي حضور سادات بود.

هجرت شيعيان به ايران از همان قرن نخست هجري آغاز شد و در نيمه دوم قرن هجري سرعت بيشتري گرفت. گروه زيادي از علويان پس از مهاجرت به ايران، در شهرهاي گوناگون از جمله قم، ري، اصفهان، گرگان، آوه، کاشان و سبزوار در کنار ساير قبايل عربي مهاجر ساکن شدند و زندگي خود را آغاز کردند. شيعيان با حضور خويش در ميان مردم، به تبليغ و ترويج تشيّع راستين پرداختند و اين امر همواره از سوي ايرانيان مورد استقبال قرار گرفت.

 

* تأثير مهاجرت

 

مهاجرت علويان به ايران از لحاظ سياسي ـ اجتماعي و حتي انجام کارهاي عمراني و اتحاد مردم منطقه، تأثير مهمي داشت؛ زيرا با حضور در ميان مردم و حسن معاشرت در رفتار و جلب نظر و افکار عمومي و خلق و خوي علوي، در فاصله زماني کمي، از پايگاه مادي و معنوي در ميان مردم برخوردار مي‏شدند و با کسب اعتماد و اطمينان مردم، به تدريج رهبري مردم را در مناطق به دست مي‏گرفتند و با شرکت در مسائل سياسي ـ اجتماعي و بهره‏برداري از نفوذ خود در ايجاد تحوّلات منطقه‏اي، نقش مؤثري پيدا مي‏کردند. براي مثال، هنگامي که يحيي بن عبدالله، از همراهان حسين بن علي (از شهداي فخ)، پس از شکست قيام و کشته شدن يارانش به ايران مهاجرت کرد، بعد از توقّف در «ديلم» و معاشرت با مردم، «مردم معتقد شدند که وي استحقاق پيشوايي دارد. سپس با او بيعت کردند و گروهي از مردم شهرها گرد وي جمع شدند و رفته رفته کارش بالا گرفت.»مهاجرت ساير علويان به نقاط گوناگون ايران، از جمله ري، کاشان، قم، گرگان و طبرستان، همه گوياي حضور قوي و تأثيرگذار آن‏ها در منطقه بوده است. آن‏ها در امور سياسي، اجتماعي يا عمراني به صورت فعّال وارد صحنه مي‏شدند. براي مثال، ورود اشعري‏ها در سال 94 هجري به قم و تلاش و کوشش در عمران و آباداني اين شهر تا زمان حضور حضرت معصومه عليهاالسلام گوياي تأثير مثبت آن‏هاست.

 

* مشارکت سياسي دختران امام عليه‏السلام

 

دختران امام موسي کاظم عليه‏السلام طبق نقل تاريخ، عموما فقيه، دانشمند، محدّث، پاک‏دامن، پارسا و پرهيزگار بودند و در ميان زنان مدينه، به ترويج مباحث علمي و احاديث نبوي اشتغال داشتند. امّ احمد، يکي از زنان امام موسي کاظم عليه‏السلام است که همواره مورد اعتماد و اطمينان امام بود. امام موسي کاظم عليه‏السلام هنگام مسافرت به عراق، ضمن سپردن امانات خود به او، از شهادت خويش نيز خبر داده و امام پس از خود را به او معرفي کردند و توصيه نمودند بعد از شهادت خويش، امانت‏ها را به امام رضا عليه‏السلام بسپارد. امّ احمد نيز پس از شهادت امام موسي کاظم عليه‏السلام ، ضمن ردّ امانت به امام بر حق و معرفي او به افراد امين و مورد اطمينان، نقش حسّاس خود را به خوبي ايفا کرد.

دختران امام موسي کاظم عليه‏السلام نيز در دوران حسّاس و خفقان‏آور عبّاسي هر يک بنا به توانايي و تکليف خويش، مسئوليت‏هاي مهمي ايفا کردند و به تشريح ديدگاه امامت و ولايت و روشن ساختن اذهان زنان پرداختند. نکته جالب توجه اين است که دختران امام موسي کاظم عليه‏السلام هر يک عالمه‏اي بودند که با نقل روايات مستند و احاديث معتبر در مورد فضايل امام علي عليه‏السلام و عاشورا و استمرار ولايت و معرفي امام زمان خويش، ساعي و کوشا بودند.

در ميان دختران امام کاظم عليه‏السلام حضرت فاطمه معصومه عليهاالسلام ، همچون اجداد طاهرينش، با تأسّي به حضرت زينب عليهاالسلام در مقابل تهديدها و فشارهاي حکومت ظالم عليه خاندان اهل بيت عليهم‏السلام علاوه بر فعاليت‏هاي علمي و روايي و بيان احاديث شيعه در خصوص غدير خم و ولايت و امامت، در حرکتي سياسي ـ اجتماعي، همراه برادران خويش به عرصه مبارزه وارد شد و هجرت را به عنوان عامل اعتراض به وضعيت موجود و حکومت وقت برگزيد.

 

* نحوه هجرت

 

پس از آنکه امام رضا عليه‏السلام با آن شيوه دردناک از اهل بيت خود خداحافظي مي‏کرد و به اجبار و اکراه، مدينه را به قصد مرو ترک نمود، حضرت معصومه عليهاالسلام پس از گذشت يک‏سال به بهانه ديدار برادر، همراه تني چند از ديگر برادران خود، مدينه را ترک کرد. بنا به نقل روايات متواتر، حضرت معصومه عليهاالسلام در ميان راه بيمار شد و پس از رسيدن به قم رحلت نمود.

 

* علل هجرت

 

کساني که هجرت را انتخاب مي‏کنند براي حرکت خويش، همواره دلايلي دارند که قابل قبول يا توجيه‏کننده هجرت آن‏هاست. در بررسي علل هجرت حضرت معصومه عليهاالسلام به ايران، مي‏توان گفت: وضعيت بحراني در عرصه‏هاي سياسي ـ اجتماعي دوران عبّاسيان در اين امر تأثيرگذار بوده است. در چنان شرايطي، حضرت معصومه عليهاالسلام تصميم گرفت از مدينه به ايران هجرت کند. در کاوشي تاريخي درباره علل هجرت معصومه عليهاالسلام ، مي‏توان احتمالات ذيل را مدّ نظر قرار داد:

 

1. حضرت معصومه عليهاالسلام طبق روايات مورّخان، خواهر امام رضا عليه‏السلام بود و هر دو از يک مادر متولّد شده بودند. عشق و علاقه آن حضرت عليهاالسلام به امام رضا عليه‏السلام علاوه بر ابعاد ديگر از بعد رابطه عاطفي و شخصي نيز بود آن‏چنان که وي هرگز نتوانست دوري از برادر را تحمّل کند. از اين‏رو، به شوق ديدار برادر راهي مرو گرديد.

2. برتري و فضل حضرت معصومه عليهاالسلام در ميان خاندان اهل بيت عليهم‏السلام ، که به عنوان «فاطمه کبري» مشهور است، نشان مي‏دهد که آن حضرت در جمع خانواده خويش، داراي چنان شخصيت معنوي و اثرگذاري بوده که در تاريخ ذکر شده: حضرت معصومه عليهاالسلام افضل از همه از حيث درجه علم، ورع و پاک‏دامني بوده است.

ايشان به دليل تأثير بر جمع خانواده، به عنوان اعتراض به عملکرد حکومت و عدم مشروعيت حاکمان وقت، هجرت را برگزيد. شيعيان شهر مدينه و هر جاي ديگر که خبر سفر حضرت را مي‏شنيدند، اين سؤال برايشان مطرح مي‏شد که چرا حضرت معصومه عليهاالسلام خانه و خانواده و زادگاه خود را ترک کرد؟!

3. حضرت معصومه عليهاالسلام به علت درايت و کياست خود، حرکت سياسي امام رضا عليه‏السلام را در نظر داشت که ايشان چگونه از خانواده خويش خداحافظي کرد. نحوه خروج او از مدينه، خبر دادن از سفر غيرقابل بازگشت و شهادت خويش، زمينه‏اي منفي نسبت به حکومت ايجاد کرده و خاندان اهل بيت عليهم‏السلام را آماده دريافت خبر شهادت آن حضرت نموده بود. حضرت معصومه عليهاالسلام نيز با درک اوضاع و احوال، دريافته بود که ديگر امام رضا عليه‏السلام را زيارت نخواهد کرد. از اين‏رو، به عشق ديدار امام و برادر بزرگوار خويش، جانب خراسان را در پيش گرفت تا به آن امام همام تأسّي کند.

4. حضرت معصومه عليهاالسلام هنگامي که ملاحظه فرمود پنج تن از برادران امام رضا عليه‏السلام قصد ديدار آن امام را دارند، به قصد سفر و همراهي با آن‏ها، او هم تصميم گرفت با پنج تن از برادران خود به سوي خراسان حرکت کند. به احتمال قوي، اين پنج نفر پسرهاي حضرت موسي بن جعفر عليه‏السلام و برادرهاي ابي و امّي حضرت رضا عليه‏السلام بودند.

5. برخي از مورّخان ذکر کرده‏اند که حضرت معصومه عليهاالسلام پس از گذشت يک‏سال از دوري برادر و امام خويش، قصد ديدار برادر خويش را فرمود. «يک‏سال پس از دوري برادر، به اشتياق زيارت او، مدينه را به قصد مرو ترک نمود. پنج تن از برادرانش فضل، جعفر، هادي، قاسم و زيد و برخي از برادرزادگان و تني چند از غلامان و کنيزان با حضرت همراه شدند. در اين فرضيه، حضور اعضاي خانواده و امام‏زادگان به صورت جمعي، مي‏تواند ميزان اثرگذاري هجرت را در مدينه مشخص کند که اين هجرت چرا به صورت جمعي صورت گرفته است.

6. نقل شده است که امام رضا عليه‏السلام از مرو نامه‏اي خطاب به حضرت معصومه عليهاالسلام نوشت و به دست يکي از غلامان مورد اعتماد خود داد تا آن را به دست حضرت معصومه عليهاالسلام در مدينه برساند. حضرت پس از دريافت نامه، آماده سفر شد.

اينکه محتواي اين نامه چه بوده است، چرا امام رضا عليه‏السلام اين نامه را براي شخص حضرت معصومه عليهاالسلام نوشت، و در نامه از چه اموري خبر داده بود که حضرت معصومه عليهاالسلام همراه برادران خود، سفر خويش را آغاز کرد، از نکات مبهم تاريخ هستند که تنها در يک کتاب، آن هم بدون سند ذکر شده است. اما اين فرضيه هم مي‏تواند به عنوان يکي از احتمالات مطرح شده مدّ نظر قرار گيرد.

7. حضرت معصومه عليهاالسلام با درک اوضاع سياسي و تجربه از عملکرد گذشته حکومت در دوران پدر بزرگوار خويش و شهادت امام رضا عليه‏السلام ، پيش‏بيني مي‏کرد که اوضاع سختي پس از شهادت امام خويش در مدينه خواهد داشت، عملکرد شقاوت‏آميز حکومت را در تعرّض به خاندان اهل بيت عليهم‏السلام به ياد داشت و غارت اموال و قساوت مأموران حکومتي را از ياد نبرده بود. احتمال مي‏داد که پس از شهادت امام و حامي خويش، خاندان اهل بيت عليهم‏السلام مورد آزار و اذيت حکومت واقع شوند. به همين دليل، پيش از رسيدن خبر شهادت برادر خويش، بهانه لازم براي خروج از مدينه را داشت و بنا به تکليف و وظيفه خود و نجات جان اهل بيت عليهم‏السلام ، از فرصت استفاده کرد و رنج هجرت را به جان خريد.

8. حضرت معصومه عليهاالسلام طبق روال هجرت علويان، براي فرار از ظلم و ستم حکومت و نشر و تبليغ آيين محمّدي صلي‏الله‏عليه‏و‏آله و آشکار کردن چهره نفاق ديني عبّاسيان و مظلوميت خاندان اهل بيت عليهم‏السلام و روشن ساختن اذهان جامعه نسبت به امامت و ولايت، هجرت را برگزيد؛ همان‏گونه که امام رضا عليه‏السلام در طول سفر خويش از مدينه به مرو، با بيان سخنان بيدارکننده خويش، اذهان جامعه را نسبت به اهل بيت عليهم‏السلام و جايگاه آن‏ها و نقش امامت در جامعه مسلمين روشن ساخت، حضرت معصومه عليهاالسلام نيز به همراه برادران خود، براي کسب آزادي و بيان مسائل ديني از فرصت استفاده فرمود و با وجود سختي سفر و دوري از وطن و زادگاه خويش و ترک دوستان و ياران، سفر خود را آغاز نمود. تاريخ نشان داده است که در طول دوران هجرت حضرت معصومه عليهاالسلام و شهادت امام رضا عليه‏السلام و حضور برادران و برادرزادگان او در نقاط گوناگون کشور پهناور اسلامي در سرزمين‏هاي فارس، مصر، ري، قم و خراسان ضمن اعتراض به حکومت غاصب، مردم را همراه خود ساخت و آنان دست به شورش و قيام زدند تا سرانجام، هر يک به نوعي توسط حکومت به شهادت رسيدند.

 

9. خلأ حضور امام رضا عليه‏السلام در مدينه بسيار محسوس بود؛ زيرا ايشان نور امامت و تکيه‏گاه و اميد خاندان اهل بيت عليهم‏السلام بود، ولي غريبانه در ديار غربت، در دربار حکومت غاصب در انتظار شهادت به سر مي‏برد. مدينه بي‏حضور امام، فضاي سرد و خاموشي داشت که سکوت مرگباري آن را فراگرفته بود. خاندان اهل بيت عليهم‏السلام بدون سرپرست و چشم انتظار دريافت خبر شهادت مقتداي خويش از خراسان، روزگار مي‏گذراندند. اين انتظار جانکاه براي حضرت معصومه عليهاالسلام قابل تحمّل نبود. فضاي موجود زمينه لازم را براي هجرت فرزندان امام موسي کاظم عليه‏السلام فراهم کرد تا به بهانه ديدار برادر بزرگ خويش، که از سوي حکومت امري معقول و موجّه مي‏نمود، با وجود خطرات سفر و دوري از خانواده خويش، حرکت به سوي سرزميني امن و زندگي در ميان محبّان اهل بيت عليهم‏السلام را آغاز کنند تا با حضور در فضاي گرم و صميمي دوستداران امامت، تحرّک و نشاط ولايت و امامت را در جامعه اسلامي گسترش دهند.

10. خاندان اهل بيت عليهم‏السلام با اطمينان از شهادت امام رضا عليه‏السلام در خراسان و احتمال سخت‏گيري از سوي حکومت و حتي اقدام به کشتن فرزندان امام موسي کاظم عليه‏السلام هجرت خود را آغاز کردند. حضرت معصومه عليهاالسلام و برادرانش پيش از شروع درگيري و جلوگيري حکومت از خروج آن‏ها، با پيش‏بيني به موقع، آگاهانه و به قصد روشنگري، مدينه را به سوي ايران ترک فرمودند. آن‏ها قصد داشتند تا در ميان مردمي زندگي کنند (يا همراهي آن‏ها را در قيام عليه حکومت عبّاسي داشته باشند) که به دوستي و محبت نسبت به خاندان اهل بيت عليهم‏السلام شهره بودند. وجود امام‏زادگان در ايران اين فرضيه را ثابت مي‏کند، بخصوص آنکه بيشترشان از فرزندان امام موسي کاظم عليه‏السلام هستند. فرزندان امام موسي کاظم عليه‏السلام و برادران امام رضا عليه‏السلام براي روشن ساختن اذهان خفته مردم و آگاه کردن آن‏ها نسبت به اجحاف در حق خاندان اهل بيت عليهم‏السلام و افشاگري عليه حکومت و فراهم کردن زمينه قيام‏هاي شيعي در ايران، هجرت خويش را به ايران آغاز کردند. اين هجرت دسته‏جمعي در مسيرهاي عبور، اين سؤال را در اذهان ايجاد مي‏کرد که چرا خاندان و نوادگان رسول خدا دوري از سرزمين پدري و اجدادي خويش را برگزيدند. گذشت زمان ثابت کرد که اين هجرت چه به موقع و لازم صورت گرفت! زيرا بسياري از برادران امام رضا عليه‏السلام و نوادگان پيامبر توسط حکومت به شهادت رسيدند.

11. حکومت غاصب عبّاسيان از سوي خاندان اهل بيت عليهم‏السلام و علويان در سرزمين اسلامي، همواره احساس خطر مي‏کرد و با وقوع شورش‏ها و قيام‏ها نسبت به آن‏ها حسّاس شده بود و با گماردن جاسوسان و خبرچين‏ها، همواره حرکات و رفتار آن‏ها را زير نظر داشت و در هر فرصت و موقعيت، شيعيان را به بهانه‏هاي واهي مورد آزار و اذيت قرار مي‏داد. حضرت معصومه عليهاالسلام پيش‏بيني مي‏کرد که حکومت پس از شهادت امام رضا عليه‏السلام اجازه خروج از مدينه و ارتباط آن‏ها با شيعيان را نخواهد داد و با نزديک شدن زمان شهادت امام رضا عليه‏السلام ، خانواده اهل بيت عليهم‏السلام را آماده حرکت و هجرت به ايران کرد. از نظر حکومت هم، دليل آن‏ها مقبول و منطقي بود و مأموران نمي‏توانستند جلوي خروج آن‏ها را از مدينه بگيرند. اما حکومت همچنان به اين خروج و هجرت با حالت مشکوک نظر مي‏کرد؛ چنان‏که به روايتي، در طول مسير با حمله مأموران حکومتي به قافله خاندان اهل بيت عليهم‏السلام و مسمويت با زهر يا شهادت در اثر جنگيدن، سفر آن‏ها را ناتمام گذاردند.

يکي از مورّخان ذکر کرده است: «هارون بن موسي همراه با 22 تن از علويان به سوي خراسان مي‏آمد. بزرگ اين قافله خواهر امام رضا عليه‏السلام يعني حضرت معصومه عليهاالسلام بود. مأمون مأموران انتظامي خود را دستور داد تا بر قافله بتازند و آن‏ها را مجروح و پراکنده کرد. هارون نيز در اين ميان مجروح شد و سپس توسط حکومت به قتل رسيد. حتي به حضرت معصومه عليهاالسلام نيز در ساوه زهر خورانيده شد که پس از چند روزي او هم به شهادت رسيد.»

برخي از مورّخان نيز به اين مسئله اذعان کرده‏اند که حاکم ساوه در آن ايّام، دشمن سرسخت اهل بيت عليهم‏السلام بود و بر خاندان اهل بيت عليهم‏السلام حمله کرد و همه همراهان حضرت به شهادت رسيدند و از شدت ناراحتي، حضرت فاطمه عليهاالسلام محزون و بيمار شد و پس از رسيدن به قم، بعد از چند روز رحلت کرد.

12. حضرت معصومه عليهاالسلام طبق رسالت و وظيفه خويش، که از آينده آگاهي و اطلاع داشت، هجرت را آغاز کرد. «آن بانوي بزرگ، روحي ملهم و آينده‏نگر داشت و با توجه به آينده قم و محوريتي که بعدها براي اين سرزمين پيش مي‏آيد ـ محوريتي که آرامگاه ايشان مرکز آن خواهد بود ـ بدين ديار روي آورد.» در روايات و احاديث بسياري ائمّه اطهار عليهم‏السلام در گذشته، خبر از سرزمين پاک و مطهّري به عنوان «عُش آل محمّد عليهم‏السلام » داده‏اند که بانويي از خاندان اهل بيت عليهم‏السلام با نام و نشان مشخص در آنجا رحلت مي‏کند و محل دفن ايشان محل تجمّع عاشقان و شيعيان و محل ترويج و تبليغ معارف اسلامي خواهد شد. حضرت معصومه عليهاالسلام با آگاهي و آمادگي از اين تقدير الهي، هجرت خويش را آغاز کرد.

امام صادق عليه‏السلام نقل شده‏اند که فرمودند: «آگاه باشيد! براي خدا حرمي است و آن مکّه است، و براي پيامبر خدا حرمي است و آن مدينه است، و براي اميرمؤمنان حرمي است و آن کوفه است. آگاه باشيد! حرم من و فرزندان من بعد از من قم است. آگاه باشيد! قم کوفه کوچک ماست. آگاه باشيد! براي بهشت هشت در است؛ سه تاي آن به سوي قم است. بانويي از فرزندان من به نام فاطمه دختر موسي در آنجا رحلت مي‏کند که با شفاعت او، همه شيعيان ما وارد بهشت مي‏شوند.»

در روايات متواتر نقل شده است هنگامي که حضرت معصومه عليهاالسلام در ساوه به شدت بيمار شدند، سراغ سرزمين قم را گرفتند و پس از رسيدن به قم، هفده روز بعد رحلت کردند.

13. از دوران امام صادق عليه‏السلام در شهرهاي قم، ري، خراسان و مازندران کانون‏هاي علويان به صورت منسجم در حال شکل گرفتن بودند. حضور هر يک از امام‏زادگان و سادات در ميان شيعيان باعث تقويت و انسجام بيشتر کانون‏ها مي‏شد و قدرت بالقوّه‏اي (براي شروع قيام) و خطر براي حکومت عبّاسيان به شمار مي‏آمد. از اين‏رو، حاکمان عبّاسي با دقت و حسّاسيت شديد، اين مراکز را تحت نظر داشتند و سعي مي‏کردند از ايجاد هر عاملي که باعث انسجام و اتحاد آن‏ها مي‏شود، ممانعت کنند. از سوي ديگر، علويان و خاندان اهل بيت عليهم‏السلام از وجود چنين مراکزي آگاهي داشتند و هنگام هجرت، بهترين مکان‏ها و امن‏ترين پايگاه‏ها را شهرهاي يادشده مي‏دانستند که محبت اهل بيت عليهم‏السلام در ميان آن‏ها واقعي است. از اين‏رو، حضرت معصومه عليهاالسلام با اطلاع از چنين مکاني، براي رهايي از شر حکومت عبّاسيان و ترويج تشيّع و تقويت آن، هجرت خويش را به سوي ايران آغاز کرد.

در اين هجرت، پيوستن به امام رضا عليه‏السلام و ديدار برادر محبوب خويش و تقويت پايگاه شيعيان و ايجاد يک تشکيلات قوي هم مي‏تواند در نظر باشد. حکومت به علت عدم تحمّل علويان و پراکنده کردن آن‏ها به عنوان يک سياست ثابت خويش، همواره آماده حمله و قلع و قمع شيعيان بود. با حرکت حضرت معصومه عليهاالسلام و برادرانش از مدينه به ايران، مأموران حکومتي به‏طور غيرمستقيم حرکت قافله خاندان اهل بيت عليهم‏السلام را زير نظر داشتند تا در فرصت مناسب، با کشتن نوادگان پيامبر، از اتحاد و شکل‏گيري کانون خطر عليه حکومت جلوگيري کنند.

14. عدم ازدواج حضرت معصومه عليهاالسلام يکي از نکات قابل توجه است. «آن حضرت در دوران اختناق هاروني و زنداني‏هاي طولاني پدر و شرايط اجتماعي دشوار آن زمان و محدوديت‏هاي کوبنده‏اي که براي علويان و امام‏زادگان بود، امکان اختيار همسر نيافت.» امام موسي کاظم عليه‏السلام طبق وصيّت‏نامه، اجازه دخل و تصرف در اموال و وضعيت خاندان اهل بيت عليهم‏السلام و ازدواج‏هاي خواهران و نوادگان را، به امام رضا عليه‏السلام سپرده بود. در وصيّت‏نامه زيبا و دقيق امام موسي کاظم عليه‏السلام ، بحث امامت و ولايت به دقت مورد توجه قرار گرفته است؛ چنان‏که امام هميشه با بينش ژرف خويش و علم به زمان خود و با درک دسايس و فريب‏کاري‏ها مي‏تواند بهترين راهنما و هدايت‏کننده باشد. به دليل آنکه گاه در دوران بني‏اميّه و بني‏عبّاس ازدواج‏هاي سياسي و تحميلي ميان خاندان اهل بيت عليهم‏السلام و حکومت صورت مي‏گرفت و مي‏توانست خطرآفرين باشد و بر سرنوشت خاندان پيامبر تأثير منفي بر جاي بگذارد، امام موسي کاظم عليه‏السلام اين اختيار را به امام پس از خود داد تا با اجتهاد و آگاهي و اعلميت خويش، مراقب باشد که افراد خانواده اهل بيت عليهم‏السلام بازيچه بازي‏هاي سياسي و زد و بندهاي حکومتي نشوند.

اين پيش‏بيني و درايت امام موسي کاظم عليه‏السلام بسيار کارساز بود؛ چنان‏که حکومت عبّاسي از اين حربه براي نفوذ در خانواده امام رضا عليه‏السلام استفاده کرد و به زور، دختران خويش را به عقد امام رضا عليه‏السلام و امام جواد عليه‏السلام درآورد.

طبق نقل تاريخ، حضرت معصومه عليهاالسلام ازدواج نکرد و علت آن شايد نبودن کفو مناسب و هم‏شأن ايشان بود؛ «چنان‏که نقل شده است حضرت معصومه عليهاالسلام پس از حضرت زهرا عليهاالسلام و حضرت زينب کبري عليهاالسلام فاضل‏ترين دختر در ميان معصوم‏زادگان است.»

احتمال دوم اين است که حضرت معصومه عليهاالسلام با توجه به آينده خويش و احتمال خطر در سفر خود و ايجاد علقه و علاقه به اهل و اولاد و خانواده، که مانع اداي وظيفه و تکليف مي‏شد، ازدواج نکرد تا در هنگام انجام وظيفه، مانعي براي هجرت ايشان وجود نداشته باشد و با آسودگي خاطر، دوري از وطن و مهاجرت را آغاز کند و با رحلت خويش در مکاني دور از زادگاه پدري، پايگاه امن و مطمئني براي دوستداران اهل بيت عليهم‏السلام و مهاجران خسته از جور حکومت و محلي براي نشر علوم و معارف اسلامي ايجاد نمايد.

http://namanews.com/showNewsPage.aspx?id=13639