جزئیاتی از طرح بزرگ تربیت حافظان قرآن کریم
به گزارش خبرنگار قرآنی باشگاه خبری فارس «توانا» سازمان اوقاف و امورخیریه با برگزاری مسابقات بین‌المللی
به گزارش خبرنگار قرآنی باشگاه خبری فارس «توانا» سازمان اوقاف و امورخیریه با برگزاری مسابقات بین‌المللی و مسابقات سراسری قرآن کریم پیشروترین نهاد در خصوص برگزاری مسابقات قرآن کریم بوده و امسال در طرح ملی حفظ قرآن کریم برنامه‌های وسیعی را آغاز کرده است.
حجت‌الاسلام «علی محمدی» نماینده ولی‌فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امورخیریه در دیدار شرکت‌کنندگان در بیست‌ونهمین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن کریم با مقام معظم رهبری که در مشهد مقدس صورت گرفت از اجرای طرحی 4 ساله در سازمان اوقاف مبنی بر تربیت یک میلیون حافظ و یک میلیون قاری قرآن کریم خبر داد.
از این رو به سراغ حجت‌الاسلام «احمد شرفخانی» معاون فرهنگی اوقاف رفتیم و در خصوص برنامه‌های این سازمان در خصوص حفظ قرآن کریم سؤالاتی را با وی مطرح کردیم که پاسخ‌های وی در پی می‌آید.
فارس: پس از مطالبه مقام معظم رهبری مبنی بر تربیت 10 میلیون حافظ قرآن کریم، عده‌ای در نهادها و دستگاه‌های مختلف به جنب و جوش افتاده‌اند، حال عده‌ای کار می‌کنند و عده‌ای نشان می‌دهند که کار می‌کنند؛ به نظر می‌رسد سازمان اوقاف نیز در این خصوص فعالیت‌هایی دارد و طرحی را آغاز کرده است، برای ما از برنامه‌های طرح حفظ در این سازمان بگویید، که از کجا آغاز شده و تاکنون چه کارهایی انجام شده است.
شرفخانی: فعالیت‌های آموزش عمومی، تربیت قاری، حافظ و فعالیت‌های امامزاده‌ها بر عهده معاونت فرهنگی است، استراتژی حفظ از سوی مقام معظم رهبری بیان شده است و این موضوع ابتدا در سال 1369 از سوی مقام معظم رهبری اعلام شد که ایشان فرمودند: «باید برنامه‌ریزی وسیعی برای حفظ قرآن انجام شود، موضوع حفظ قرآن را جدی بگیرید» و پس از آن نیز در خصوص تدبر در قرآن نیز بسیار تأکید داشتند، سال گذشته نیز معظم‌له موضوع حفظ را مجدداً عنوان کردند که خطاب اصلی ایشان مسئولان قرآنی بود.
از سال گذشته و پس از فرمایشات معظم‌له، در سازمان جلساتی داشتیم و موضوع حفظ را جزء برنامه‌های اصلی قرار دادیم که طی آن نسبت به زیرساخت‌هایی که در امامزادگان، ادارات و موقوفات داریم کار تحلیلی انجام شد و نظر سرپرست سازمان این بود که باید برای امر حفظ در خود تعهد ایجاد و هدف‌گذاری کنیم؛ با همین نگاه قرار شد یک میلیون حافظ قرآن کریم تربیت کنیم.
فارس: طرح حفظ را از کجا آغاز کرده‌اید؟
شرفخانی: ما کلاس‌ها را در سه مقطع 12تا7، 18تا12 و 18 سال به بالا برگزار می‌کنیم و برای 12 تا 7 سال 1 جزء، 18 تا 12 سال 2 جزء و 18 سال به بالا 3 جزء در مدت یک سال در نظر گرفته‌ایم، ابتدا جزء 30 و سپس جزء 1 و 2 از قرآن کریم برای حفظ انتخاب شده است.
*منظور مقام معظم رهبری از تربیت حافظ، حافظ کل قرآن نیست
البته منظور ما تربیت حافظ کل نبود زیرا منظور حضرت آقا نیز حافظ کل نیست و این موضوع از معظم‌له سؤال شده بود؛ نظر ایشان این است که افراد در مسیر حفظ قرار بگیرند و یک حداقلی از حفظ را داشته باشند؛ نظر ایشان صرفاً پرداختن به حفظ لفظی نیست بلکه حفظی است که در کنارش مفاهیم قرآن نیز باشد؛ از این رو کارشناسانی را دعوت کردیم و طی جلساتی، درسنامه‌ای برای حفظ تهیه شد که این درسنامه متکی بر شیوه حفظ مفهوم محور است.
به این ترتیب کار را قبل از ماه مبارک رمضان با ثبت‌نام آغاز کردیم، و با در نظر گرفتن ظرفیت هر استان، سهم آنها را مشخص کردیم و پس از استان برای شهرستان‌ها، بقاع، مساجد و موقوفات نیز سهم‌ها تعیین شد. از ماه رمضان تا امروز بیش از 167 هزار نفر ثبت‌نام شده‌اند.
*نظارتمان بر طرح دقیق است
همچنین به خاطر اینکه کار به صورت صوری انجام نشود و اعداد و ارقام واقعی باشد، سامانه جامعی را به مرکزیت خود سازمان راه‌اندازی کردیم و طی آن صحت تمام ثبت‌نام‌ها را بررسی می‌کنیم؛ به این صورت که ابتدا قرارگاهی با عنوان قرارگاه «هدایت و راهبری تربیت حافظان قرآن» راه‌اندازی کردیم و در آن با اساتید، بقاع و نوآموزان تماس گرفته میشود و طی آن صحت و سقم ثبت‌نام‌ها، شروع کلاس‌ها بررسی و نواقص کار را مشخص می‌کنیم و قصد داریم پس از آن به صورت حضوری فعالیت‌ها را بررسی کنیم.
در برخی مناطق نیز با ریزش، مواجهیم که دلایل متعددی از جمله سختی کار، تجربه کم مربی و کمبود منابع مالی دارد و در حال برطرف کردن مشکلات هستیم.
*راه‌اندازی مرکز تربیت مربی حفظ در قم/ تربیت 40 مربی در هفته
یکی از نواقصی که در این بررسی‌ها مشخص شد کمبود مربی است، زیرا حداکثر هر 25 نفر یک مربی نیاز دارد؛ از این رو، تربیت مربی حفظ را نیز در دستور کار قرار دادیم و مرکزی با عنوان مرکز تربیت مربی حفظ قرآن در قم راه‌اندازی کردیم.
فارس: چرا مرکز را در قم راه‌اندازی کردید؟
شرفخانی: به دلیل اینکه اغلب اساتید برجسته حفظ قرآن کریم مانند «شهریار پرهیزکار»، «محمد حاج‌ابوالقاسم»، «سیدمصطفی حسینی»، «محمدرضا شهیدی‌پور»، «محمدمهدی طباطبایی» همه ساکن شهر قم هستند؛ از این رو، با راه‌اندازی یک ساختمان 4 طبقه به عنوان «مرکز تربیت مربی حفظ» در شهر قم اقدام به تربیت مربی کردیم که این مرکز در هفته 40 مربی تربیت می‌کند، البته افراد متقاضی برای حضور در دوره‌های این مرکز باید شرایط تعیین‌شده ما را داشته باشند.
داوطلبان شرکت در دوره‌های تربیت مربی باید ابتدا چند جزء از قرآن را حفظ باشند و در آزمون اولیه شرکت کنند و پس از قبولی در آزمون، طی دوره‌ای یک هفته‌ای آموزش‌های لازم را از قبیل روش حفظ، روش تدریس قرآن، تجوید، حفظ قرآن از دیدگاه آیات و روایات، اصول و روش‌های حفظ، روش تدریس و کلاس‌داری حفظ قرآن، کارگاه عملی تجوید، آشنایی با قرائت ترتیل، شیوه رمزگذاری آیات، کارگاه عملی تدریس، شیوه‌های عمل به قرآن، مکالمه قرآنی و آشنایی با روش حفظ موضوعی می‌بینند.
سؤالی که برای بسیاری از افراد پیش می‌آید این است که آیا مگر می‌توان یک هفته‌ای مربی حفظ تربیت کرد؟ ما برای این کار سرفصل‌های اولیه‌ای داریم، به عنوان مثال فرد متقاضی باید حداقل حافظ چند جزء قرآن باشد، و در این خصوص شرایطی را تعیین کرده‌ایم که باید آنها را دارا باشد، همچنین باید آزمون ورودی را نیز با موفقیت گذرانده باشد.
*جذب داوطلب حفظ قرآن توسط مربیان صورت می‌گیرد
نکته بعدی این است که ما برای پس از آموزش، برنامه‌ای را تدوین کرده‌ایم که خود مربیان بروند و نوآموز جذب کنند، سپس پس از 2 ماه تدریس و ارزیابی اولیه از کار آنها گواهینامه‌ای برای مربیان صادر میشود.
برخی از شهرستان‌ها نیز استاد قرآن داشتند؛ از این رو، یک دوره آموزشی برای آنها برگزار کردیم.
فارس: چرا ابتدا طرح را آغاز کردید، سپس به تربیت مربی روی آوردید؟
شرفخانی: شروع طرح به تناسب مربی‌هایی بود که در اختیار داشتیم و برخی مربیان چند کلاس را در ساعت‌ها و روزهای مختلف برگزار می‌کنند؛ سپس برای گسترش کار و رفع کمبودها به تربیت مربی روی آوردیم؛ ما نمی‌خواستیم زمان را از دست دهیم، اکنون پس از گذشت سه ماه از طرح، مکان، تجهیزات، آیین‌نامه‌ها و همه کارها انجام شده و طرح با قوت پیش می‌رود.
تا آخر سال 1391، 900 مربی در قم پرورش می‌یابند و اگر باز به مربی نیاز بود، کار تربیت مربی را ادامه می‌دهیم و گرنه در جهت ارتقای مربیان برنامه‌ها را پیش می‌بریم.
*مرکزآموزش مجازی حفظ قرآن کریم به زودی راه اندازی میشود
طرح دیگری نیز در راستای تربیت حافظ قرآن داریم که هنوز رونمایی نشده است یه این ترتیب که داوطلبان با چند روش دیگر می‌توانند به حفظ قرآن بپردازند؛ یکی به صورت غیرحضوری کامل که داوطلبان در سایت ثبت‌نام می‌کنند، خودشان در منزل حفظ می‌کنند و در آزمون شرکت می‌کنند. روش دیگر مخصوص افرادی است که علاقه‌مند حفظ هستند اما شرایط حضور در کلاس را ندارند، از این رو «مرکز آموزش مجازی حفظ» را طراحی کردیم و امیدواریم تا پایان مهرماه 1391 از سایت این مرکز رونمایی کنیم.
نحوه کار در این مرکز به این صورت است که از هر صفحه قرآن 20 سؤال طراحی شده؛ از هر صفحه 10 سؤال سخت و 10 سؤال آسان استخراج و در مجموع بیش از 12 هزار سؤال طراحی شده است.
داوطلبان می‌توانند با مراجعه به سایت ثبت‌نام کرده، منابع را دریافت و در آزمون مجازی شرکت کنند.
در روش دیگر، داوطلبان پس از ثبت‌نام در سایت باید حتماً در دوره‌های مجازی نیز شرکت کنند و به صورت مجازی آزمون بدهند.
*مشارکت دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم و مؤسسه جامعةالقرآن در اجرای طرح
دانشگاه علوم قرآن نیز امسال با برپایی دوره‌های حفظ به این امر پرداخته و از امسال برنامه‌ریزی شده که تمام دانشجویان دانشگاه علوم قرآن به صورت الزامی به حفظ پرداخته و تا پایان فارغ‌التحصیلی حداقل 3 جزء از قرآن را حفظ باشند.
فعالیت دیگر ما در خصوص تربیت حافظ قرآن، همکاری با مؤسسه «جامعةالقرآن» است و با همکاری این مؤسسه که بیش از 600 شعبه دارد قصد داریم به تربیت حافظ بپردازیم، سهمی را برای جامعةالقرآن تعیین کردیم، اما آمار جامعةالقرآن را در سامانه قرار ندادیم، زیرا ممکن بود متهم به آمار‌سازی شویم.
*صدا و سیما برای تبلیغات طرح پول‌های کلان می‌خواهد
فارس: شما فعالیت گسترده‌ای را در خصوص ثبت‌نام، برنامه‌ریزی، نظارت و تحقیقات انجام داده‌اید، اما تبلیغات این طرح ضعیف است، آیا علت خاصی دارد؟
شرفخانی: ما نمی‌خواستیم کار شعاری و پر سر و صدایی انجام دهیم، زیرا احساس کردیم که اگر در عمل بتوانیم کاری انجام دهیم، بازتابش بهترین تبلیغ است، البته در سطح مناطق و به صورت محلی تبلیغات خوبی انجام شده است، همچنین تبلیغات اولیه و مختصری هم در صدا و سیما انجام دادیم؛ اما مشکل اصلی ما این است که صدا و سیما مبالغ سنگینی می‌خواهد که توان پرداخت آن را نداریم.
فارس: تبلیغات در ثبت‌نام بسیار مهم است، آیا شما در کنار ثبت‌نام، نظرسنجی انجام داده‌اید که داوطلبان با چه شیوه‌ای با این طرح آشنا شده‌اند؟
شرفخانی: بله در سامانه چنین گزینه‌ای داریم، اما بنا نداشتیم تبلیغات در سطح ملی و پر سر و صدا باشد، از این رو تبلیغات را به صورت محلی در امامزاده‌ها و اطراف آنها از طریق پیامک، تابلو و اطلاع‌رسانی داخل امامزاده انجام می‌دادیم. بنای ما این است که کار انجام دهیم و کار تبلیغی در دستور کار ما نیست، عهد ما این است که هر چه در توان داریم برای تحقق امر مقام معظم رهبری به کار ببندیم و کوتاهی نکنیم؛ اگر به عدد اعلام شده نرسیدیم، لااقل تمام تلاش و پتانسیل خود را برای تحقق این امر به کار بسته‌ایم.
*ثبت‌نام در طرح هیچ‌گاه متوقف نمی‌شود
فارس: ثبت‌نام در طرح تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، آیا محدوده زمانی برای آن تعیین شده است؟
شرفخانی: ثبت‌نام ما به هیچ‌وجه قطع نخواهد شد و در هر شهرستان هر چقدر متقاضی ثبت‌نام وجود داشته باشد، پذیرش می‌شوند و هرگاه تعداد به حدنصاب کلاس رسید، کلاس جدیدی را تشکیل می‌دهیم.
*بودجه‌های طرح فقط صرف جوایز و دستمزد مربیان میشود
فارس: یکی از موضوعاتی که شما قطعاً با آن مواجه خواهید شد موضوع ایجاد انگیزه است، برای اینکه متقاضیان در طرح دوام بیاورند و انگیزه برای ادامه کار داشته باشند چه کرده‌اید؟
شرفخانی: اولین عامل ایجاد انگیزه خود مربی است که بتواند نوآموزان را در مسیر حفظ قرآن حفظ کند، یکی از کارهای اصلی ما ایجاد انگیزه معنوی است، زیرا بسیار مؤثرتر از انگیزه‌های مادی است؛ برای افراد جوایز معنوی مانند کمک‌هزینه سفر حج و عتبات در نظر گرفته‌ایم. البته بودجه‌هایی که به استان‌ها ارسال میشود فقط برای حق‌الزحمه مربی و جوایز است.
*به دلیل عدم وجود ساختار، برای با نشاط کردن کلاس‌ها با مشکل مواجهیم
فارس: حفظ قرآن کار سختی است و نیاز است کلاس‌های حفظ، کلاس‌های با نشاط و شادی باشد و خشک بودن کلاس‌ها ممکن است موجب ریزش افراد شود؛ شما برای با نشاط کردن کلاس‌ها چه برنامه‌ای دارید؟
شرفخانی: اشکالی که امروزه در کشور مشهود است این است که یک قرارگاه رسمی که طراحی ساختار را انجام دهد وجود ندارد، زیرا برای نهادینه کردن کارها نیاز به نهادسازی است که این امر لوازمی دارد و لوازم آن این است که در کنار کارهای آموزشی به کارهای انگیزشی نیز پرداخته شود و اگر برخی از مؤسسات موفق بوده‌اند یک بخش آن به این برمی‌گردد که در ایجاد انگیزه موفق بوده‌اند.
در این عرصه مشکلات جدی داریم و علت آن این است که فضاهایی که دراختیار ماست محدودیت‌هایی دارد و یک شبه نمی‌توان این زیرساخت‌ها را فراهم کرد، اما یکی از طرح‌های ما برای بازه زمانی 4 ساله این است که محیط کار و مجموعه‌ها را سمتی ببریم که با محیط‌های آموزشی خشک متفاوت باشد، البته بخشی از امامزاده‌ها ساختار خوبی دارند و ما طراحی اردوهای تفریحی را برای داوطلبان در دستورکار داریم.
همچنین یکی دیگر از کارهای ما در خصوص با‌نشاط کردن کلاس‌های حفظ این است که برنامه‌ها در محیط‌های بسته کلاسی نباشد و از فضای کارگاهی بیشتر استفاده شود تا برای داوطلبان جذابیت ایجاد شود، اما حقیقت این است که محیط‌ها، محیط‌های شادابی نیستند، زیرا زیرساخت‌ها در این خصوص آماده نیست.
فارس: برای هر مربی در هفته چند ساعت تدریس در نظر گرفته‌اید؟
شرفخانی: متفاوت است، برای هر مربی حداقل 2 و حداکثر 3 کلاس در نظر گرفته‌ایم، اما شاید یک مربی وقت داشته باشد و بتواند کلاس‌های بیشتری را اداره کند، حق‌الزحمه مربیان را نیز به صورت ساعتی پرداخت می‌کنیم.
فارس: آیا مربی می‌تواند به عنوان کار ثابت بر روی این کار حساب باز کند؟
شرفخانی: اکثر مربیان ما در جاهای دیگر نیز مشغولند؛ در بخش خواهران مشکل خاصی نداریم؛ برای آقایان هم در ساعت‌های غیراداری و کاری کلاس برگزار می‌کنیم تا بتوانند به کارهای دیگر نیز برسند.
*نهاد‌های فعال در اولویت دریافت بودجه‌ها قرار گیرند
ما انتظار داریم منشور توسعه فرهنگ قرآنی و نهادهایی که در این عرصه کار می‌کنند بیایند و بودجه قرآنی را در اختیار مجموعه‌هایی بگذارند که با قدرت تمام در حال کار هستند زیرا باید بودجه‌ها اولویت‌بندی شوند. حفظ قرآن امروز در کشور ما کار ویژه‌ایست و باید اولویت اول ما باشد.
فارس: شما چقدر بودجه برای این کار در نظر گرفته‌اید؟
شرفخانی: من نمی‌توانم عدد بگویم، زیرا ما بیشتر از آنچه که تعیین کرده بودیم هزینه کردیم و تمام منابع، موقوفات قرآنی و بودجه‌ها را به سمت این کار سرازیر کردیم، کل بودجه بخش قرآنی ما 500 میلیون تومان بوده که همه آن را به استان‌ها پرداخته‌ایم.
طبق روال سازمان 20 درصد از منابع بقاع باید صرف کارهای فرهنگی شود که بخشی از آن به تناسب سهم هر بقعه برای تربیت حافظ قرآن در این خصوص هزینه خواهد شد، البته بودجه را به 22 استان فرستادیم، زیرا برخی استان‌ها با موقوفات و سایر منابع، نیاز مالی نداشتند.
*عضو ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن نیستیم
فارس: شما نام ستاد ملی حفظ را شنیده‌اید؟
شرفخانی: بله، شنیده‌ام، اما اطلاع خاصی از آن ندارم و در جلسات آن نبوده‌ام.
گفت‌وگو از مهدی احمدی
